Το σημερινό εράνισμα της στήλης από το περιοδικό Ανταίος (αριθμός τεύχους 1-2, Ιούνιος-Ιούλιος 1949) αναφέρεται στις επιπτώσεις του Σχεδίου Μάρσαλ, συνολικά, στην οικονομία των ευρωπαϊκών χωρών και έρχεται να συμπληρώσει τα αντίστοιχα ερανίσματα που δημοσιεύθηκαν σε προηγούμενα φύλα της εφημερίδας.
Η επίκληση πολλών πολιτικών και οικονομολόγων της ανάγκης για ένα Σχέδιο Μάρσαλ για την αντιμετώπιση της σημερινής οικονομικής κρίσης θα έπρεπε να παίρνει υπ’ όψιν της τις συνέπειες που είχε η εφαρμογή του.
«Η αποτυχία στην αποφυγή της κρίσης με το Σχέδιο Μάρσαλ οφείλεται γενικά: Στο γεγονός πως η ευρωπαϊκή οικονομία παρουσίασε εσωτερικά αντιφατική οικονομική ανάπτυξη και εξωτερικά η παραγωγική της αποκατάσταση συγκρούστηκε με τους σκοπούς του Σχεδίου. Ειδικότερα παρατηρούμε:
»α) Η εσωτερική αγορά δεν πλάτυνε σε ικανοποιητικό βαθμό. Η παραγωγική αποκατάσταση έγινε με εξασφάλιση των όρων της συσσώρευσης σε βάρος του επιπέδου της ζωής των εργαζομένων που έμεινε στην πιο χαμηλή στάθμη. Η πολιτική κυριαρχία των ολιγαρχικών κύκλων απέβλεψε σε όρους εργασίας καταθλιπτικούς για την εργατική τάξη και τους αγρότες.
»Με μια τέτοια συνεσταλμένη επιφάνεια γεννήθηκε για τις οικονομίες των ίδιων των ευρωπαϊκών κρατών πρόβλημα πραγματοποίησης του εισοδήματος μέσα στην εσωτερική αγορά και καταβλήθηκε προσπάθεια να εξασφαλιστεί εξωτερική αγορά που ν’ απορροφά εκτός από τις κανονικές εξαγωγές και πρόσθετες εξαγωγές που δε μπορούσε ν’ απορροφήσει η εσωτερική αγορά.
»(…) Οι ολιγαρχικοί ευρωπαϊκοί κύκλοι για ν’ ανακόψουν το ρεύμα της οικονομικής κατάρρευσης στράφηκαν εναντίον των μισθών και του αγροτικού εισοδήματος, χρησιμοποίησαν τον πληθωρισμό και όλα τα γνωστά μέσα «απορρόφησης της πλεονάζουσας αγοραστικής δύναμης» των μαζών και άρχισαν έναν πόλεμο αλληλοεξόντωσης στον τομέα του εξωτερικού εμπορίου.
»β) Από το άλλο μέρος προέκυψαν σοβαρές αντιθέσεις και οργανικές ανωμαλίες στην οικονομική και παραγωγική δραστηριότητα της Ευρώπης που οφείλονται στην καθαυτό εξαπλωτική εμπορική και πιστωτική δράση των βορειοαμερικανικών οικονομικών κύκλων που μέσον του Σχεδίου Μάρσαλ εξάσκησαν μια καταθλιπτική οικονομικοπολιτική επιρροή. Εδώ θ’ αναφέρω την πίεση που άσκησε η αθρόα εισροή εμπορευμάτων από τη ζώνη του δολλαρίου στην ευρωπαϊκή ζώνη. Η πίεση αυτή που εκτόπιζε, μέσα στις ίδιες τους τις αγορές, τα ευρωπαϊκά εμπορεύματα όξυνε το πρόβλημα της πραγματοποίησης του εισοδήματος, στις χώρες αυτές. Τα αγροτικά προϊόντα και οι πρώτες ύλες που κατέκλυσαν τις ευρωπαϊκές αγορές προκάλεσαν ανατροπή των εμπορικών ισοζυγίων τους.
»Και η καμπύλη των αντιθέσεων υψώθηκε ακόμα πιο πολύ με την αναγκαστική ελάττωση στον όγκο της παραγωγής στους κλάδους ιδιαίτερα της βαρειάς βιομηχανίας που ζήτησαν και επέβαλαν οι αμερικανικοί κύκλοι. (Προειδοποίηση από τη διοίκηση του Σχεδίου Μάρσαλ προς τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες ατσαλιού και βαρειά μεταλλουργία για περιορισμό παραγωγής).
»γ) Φυσικά κάποια ισορροπία ισοζυγίων θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί αν η τοποθέτηση ευρωπαϊκών εμπορευμάτων στην Αμερική εξασφαλιζόταν σε κλίμακα ικανοποιητική.
»Αντίθετα όμως η αντίσταση εκεί των μονοπωλιακών κύκλων στην προσπάθεια αυτή ήταν αποφασιστική. Έξω από ορισμένες πρώτες ύλες και ειδικής κατηγορίας εμπορεύματα, υψώθηκε φραγμός για τα εμπορεύματα μαζικής παραγωγής και για τα αγροτικά προϊόντα. Έτσι όμως η έλλειψη δολλαρίων επιτάθηκε και η ανισοσκέλεια των ευρωπαϊκών ισοζυγίων μεγάλωσε.
»δ) Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Η έλλειψη εσωτερικής αγοραστικής επιφάνειας, η εκτόπιση του ευρωπαϊκού εμπορίου από σημαντικές ευρωπαϊκές αγορές, η αδυναμία να απορροφηθεί η πλεονάζουσα μάζα των αμερικανικών εμπορευμάτων με πληρωμή σε δολλάρια και η έλλειψη εμπορικής επικοινωνίας με τις αγορές της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης στις προπολεμικές αναλογίες (με τον μονόπλευρο αποκλεισμό τους από τις δυτικές χώρες), έφεραν σε σύγκρουση την επεκτατική δράση του αμερικανικού μονοπωλιακού κεφαλαίου με τους ευρωπαϊκούς οικονομικούς κύκλους και ιδιαίτερα με τους αγγλικούς. Η εκδήλωση της σύγκρουσης από αμερικανική πλευρά ήταν να συντρίψει τους ανταγωνιστές του με τη νομισματική υποτίμηση, την κατάρριψη των τελωνειακών φραγμών, τα οικονομικοπολιτικά απαγορευτικά μέτρα (όπως στη Γαλλία που της απαγορεύτηκε να πάρει επανορθώσεις από το Ρουρ για να εξαρτάται σε πρώτες ύλες από τις Ε.Π.Α. κ.λπ.)».
Ερανιστής: Γιώργος Τοζίδης
