Αρχική λάβαμε... Ζητήματα Ανθρωπολογίας στις παρούσες πολιτικές συνθήκες

Ζητήματα Ανθρωπολογίας στις παρούσες πολιτικές συνθήκες

του  Κωνσταντίνου Καλοκαιρινού*

 

  Ένα θέμα που νομίζω ότι δεν έχει εμβαθυνθεί, στην βιβλιογραφία που αφορά την γενική πολιτική θεωρία, αλλά και στην πιο συγκεκριμένη αρθρογραφία των τρεχουσών πολιτικών καταστάσεων, είναι η θεωρητική ανάγκη της πρωταρχικής διερεύνησης του ανθρώπινου δυναμικού σχετικά με τις δυνατότητες των περαιτέρω διαδικασιών αλλαγών, στον σύγχρονο κόσμο, στις δυτικές κοινωνίες και στην Ελλάδα. Μια τέτοια εργασία απαιτεί μια συστηματική επιστημονική προσέγγιση που, θα έλεγα, φτάνουν στο επίπεδο δημιουργίας μιας νέας συστηματικής επιστημολογίας. Αλλά πέραν του επιστημολογικού, το εγχείρημα αυτό έχει και ένα ακόμα πιο δύσκολο έργο. Στις συγκεκριμένες γεωπολιτικές και κοινωνικο-ιδεολογικές συγκυρίες, ο δυτικότροπος καπιταλιστικός ιμπεριαλισμός όχι μόνο έχει  «ευνουχίσει» την κοινωνική συνιστώσα της ατομικής συνείδησης αλλά έχει και την εξουσιαστική ισχύ να επιβάλλει τον φόβο και την αδυναμία, με την βοήθεια των εκάστοτε κυβερνήσεων στις προβληματικές χώρες, όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα και ακόμα χειρότερα μετά την ενδοτική στάση της υποθετικά αριστερής κυβέρνησης. Το θέμα αυτό ίσως γίνεται πιο σοβαρό για τις οποιεσδήποτε συστηματικές πολιτικές προτάσεις, από το θέμα που πρώτο ανέφερα. Στον περιορισμένο χώρο της αρθρογραφίας, θα παρουσιάσω εισαγωγικά τις κατευθύνσεις της παραπάνω πρώτης θεματικής διερεύνησης, με κάποιες κριτικές καταλήξεις τουλάχιστον για την ανθρώπινη κατάσταση στον δυτικό κόσμο.

Επιγραμματικά, επί του παρόντος, να πω κάποια στοιχεία για την αναγκαιότητα αυτής της νέας επιστημολογικής κατεύθυνσης συστηματική της γνώσης και της σκέψης. Θα περιλαμβάνει κατ’ αρχάς, ως επιμέρους μεθοδολογίες, τις μέχρι τώρα επιστημολογίες του κυρίαρχου τεχνολογίζοντος ορθολογισμού και αυτές της εγελιανής και μαρξικής διαλεκτικής παράδοσης. Δυστυχώς ειδικά η τελευταία παρ’ όλη τη γόνιμη προσφορά της, στην εξέλιξη της γνώσης συνδεόμενη και με την αρχαιοελληνική διαλεκτική παράδοση κυρίως των Ηράκλειτου, Πλάτωνα και Αριστοτέλη, αλλά και Στωικών, παρ’ όλο που άνοιξε νέους επιστημολογικούς ορίζοντες, αυτοί δεν αναπτύχθηκαν περαιτέρω, πέραν των άλλων κοινωνικο-ιστορικών παραγόντων, δεν διέφυγαν από τη συστηματική υπεραρχή του απόλυτου καθορισμού. Ακόμα χειρότερα απορροφήθηκαν από τον τεχνοκρατικό ορθολογισμό, ή τα ρεύματα της φαινομενολογικής (Husserl-Heidegger) και στρουκτουραλιστικής παράδοσης(de Saussure, Strauss, Lacan), που υποβάθμισαν το δημιουργικό νόημα της φυσικής και κοινωνικο-ιστορικής εξέλιξης, αρχαιοελληνικής και εγελιανο-μαρξικής διαλεκτικής, στον ορίζοντα του παραδοσιακού ορθολογισμού.

Το νέο αυτό επιστημολογικό εγχείρημα εμφανίζεται με την γενετική επιστημολογία του φιλοσόφου και επιστήμονα Jean Piaget, ειδικευμένου και γνωστού από τις εργασίες του στην αναπτυξιακή ψυχολογία, αλλά ακόμα περισσότερο καθιερώνεται με τον όρο συστημική θεωρία από το πεδίο της βιολογίας με τον Ludvig von Bertalanfy που έφτασε σε υψηλότερα επίπεδα συστηματοποίησης, κατά την γνώμη μου, από τον αυτοαποκαλούμενο ως συγγραφέα Arthur Koestler, με ευρύτητα επιστημονικής γνώσης και συστηματοποίησης της. Αναγνωρίζοντας τη δημιουργική συνιστώσα της εξέλιξης ως οργανωτικής, όχι γενικά και αφηρημένα (βλέπε Bergson), αλλά στα πλαίσια της συστημικής δυάδας περιβάλλοντος και είδους από την βιολογία κατ’ αρχάς  και με δυνατότητες επέκτασής της και στις άβιες φυσικές καταστάσεις, όπου αναπόφευκτα πολλά κάστρα των προβληματικών θεωριών που προέρχονται από τις θεωρίες σχετικότητας και κβαντομηχανικής  θα πέσουν. Σε αυτήν την κατεύθυνση βρίσκονται και οι δικές μου θεωρητικές εργασίες, που ελπίζω κάποια στιγμή να δημοσιευθούν.

Σε επίπεδο τώρα επιστημών, απαιτούνται ανθρωπολογικού γενικού επιπέδου θεωρήσεις για τα, ως κατά την γνώμη μου, αρκετά σχηματικά και γενικά συνεμφανιζόμενα φαινόμενα. α) του ιμπεριαλισμού, β) των μαζικών κοινωνιών, γ) των πόλεων, δ) των υπερβατικοειδούς τύπου ιεραρχικών εξουσιών και έτσι  των κοινωνικά ταξικών ιεραρχιών, ε) της ανθρωπομορφοποίησης των μέχρι τότε φυσιόμορφων (ζώων και φυτών) ανιμιστικών δυνάμεων και θεοτήτων, με εξελικτική κορύφωση τις μονοθειστικές θρησκείες, ε) της γραφής και εξέλιξης της προφορικής γλώσσας, ζ) των μεταλικών εργαλείων –όπλων –μηχανικών μέσων, η) των νέου τύπου πλέον φαντασιακών αλλά και γραφειοκρατικών θεσμίσεων. Τα α),β),γ),δ)και η) αποτελούν βασικά θεωρητικά στοιχεία συστηματικής ανάλυσης και κατανόησης για τα παγκοσμιοποιητικά φαινόμενα της εποχής μας.

Χρειάζεται όμως πέραν του γενικού επιπέδου, της ανθρωπολογικής συστηματικής διαμόρφωσης και η έρευνα της ειδικότερης ψυχονοητικής διαμόρφωσης των σύγχρονων λαών –ανθρώπινων χαρακτήρων, ειδικά στις δυτικές κοινωνίες, που απαιτούν και γνώσεις ψυχολογίας. Τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά δείχνουν και τις κατευθύνσεις της νέας παγκοσμιοποιητικής πολιτισμικής ομογενοποίησης που συντελείται με τις νέες φαντασιακές κοινωνικές αξίες και συμπεριφορές, όπως η κατανάλωση, το θέαμα, ο γλοιώδης ευγενικός κομφορμισμός μιας πασιφιστικής συναίνεσης και ισοδυναμοποίησης των πάντων, η τεχνολογική σκεψιακή ιδεολογία που κορυφώνεται με το ίντερνετ, η μετατροπή του συστηματικού επιστημολογικά αιτήματος της φιλοσοφούσας γνώσης, σε μια ασύντακτη διασπορά οπτικο-ακουστικών εντυπώσεων και κορυφαία δημιουργία εγωιστικών συμπεριφορών αυτιστικού επιπέδου, όπως η απέχθεια-υποβάθμιση της αναγκαιότητας της δια βίου συλλογικά οργανωμένης διδασκαλικής μαθησιακής διαδικασίας. Δυστυχώς η νεολαία πρωτοπορεί σε αυτήν την πολιτισμική αναλγησία. Κοντά σε αυτά ένας εξ ανατολής, δια μέσου Ευρώπης, εισαγόμενος καταναλωτικός αντικοινωνικός μυστικισμός, που ακριβώς με τον δυτικό τρόπο παραμόρφωσής του, υποβαθμίζει-απαξιώνει τις κοινωνικές ηθικές ιδέες και αξίες, που προέρχονται από θρησκευτικές παραδόσεις και δη τις χριστιανικές. Ακόμα πιο εύκολα υποβαθμίζονται και οι συναφείς ιδέες από την μαρξιστική και αναρχική παράδοση. Όλα αυτά δημιουργούν τη σύγχρονη συνειδησιακή σύγχιση, που εκφράζω, με αρκετή δόση κυνικής ειρωνείας ,με τον ανθρωπολογικού επιπέδου όρο Homo Dytikanthropus Gliodus. Ένας μεγάλος επιστημονικός ερευνητής που εμβάθυνε σε αυτήν την κατεύθυνση είναι ο Wilhelm Reich, ο οποίος εισήγαγε τον όρο συγκινησιακή πανούκλα για την ψυχολογική κατάσταση που διαμορφώνεται στον νεωτερικό και καπιταλιστικής διαβίωσης άνθρωπο.

Η περαιτέρω εξειδικευμένη ανάλυση των παραπάνω θεματοποιήσεων, νομίζω ότι πρέπει να προηγείται θεωρητικά ή και σε παράλληλη συνάφεια με αυτές των παραδοσιακών αναλύσεων. Αυτές φαίνεται να ξεκινούν σχεδόν ανεπίγνωστα από την υπερβατική εκ των άνω και έξω θέση, όπου οι επιθυμίες αλλαγής του κόσμου και στην Ελλάδα, γίνονται ιστορικές νομοτέλειες. Η μαρξιστική παράδοση εν πολλοίς πίστεψε ή και αν όχι, υπόρρητα στοχαζόταν κάτι τέτοιο, ή τελικά απαλείφοντάς το ως ακραία δύσκολο ή ακόμα χειρότερα, ότι τα αποτελέσματα της θεωρητικής ανάλυσης θα μας απογοητεύσουν και γιατί τελικά θα χάσουμε την δυνατότητα μιας πρακτικής και θεωρίας, δια των οποίων ζούμε. Αυτή η στάση τελικά δεν τίθεται για μένα σε θεωρητική κριτική και εδώ είναι ένα σημείο τραγικότητας που διατρέχει την σχέση της ηθικο-πολιτικής θεωρίας με την πράξη. Πέραν όμως αυτής της τραγικής επίγνωσης, η θεωρία θα ακολουθεί και διαφορετικές διαδρομές από την πράξη, όπως άλλωστε με την ιδιαίτερη θεωρία της. Έτσι θεωρητικά, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι οι κοινωνικοί χρόνοι αλλαγής, είναι μακράς διάρκειας σε σχέση με τους μικράς διάρκειας χρόνους αλλαγών της ατομικής ζωής και ότι αυτή βρίσκεται εντός των θεσμίσεων της μακράς διάρκειας κοινωνικής συνείδησης. Αλλά ακόμα και αν η κατάληξη είναι αρνητική, έχουμε να κάνουμε πράγματα με τις ηθικές και πολιτικές αξίες των σοσιαλιστικών ιδεωδών, έστω και σε μικρές συλλογικότητες συμβίωσης και συνεργασιών, όπως άλλωστε ήδη κάνουμε. Η τραγικότητα αναδεικνύεται διαρκώς μέσα στην ζωή ατομική και κοινωνική και ίσως θα πρέπει να μαθαίνουμε να ζούμε και με αυτήν. Ίσως βέβαια για κάποιους να υπάρχουν και άλλοι δρόμοι προσέγγισης. Θεωρώ το πολιτικό εγχείρημα « του Δρόμου της αριστεράς», θεωρητικά σημαντικό και το κείμενό μου διαμορφώθηκε στα πλαίσια διαλογικών που αναπτύσσονται και θα το θεωρούσα σαν συμπλήρωμα στα άρθρα των Ρούντι Ρινάλντι και Τάσου Βαρούνη που δημοσιεύθηκαν στις 15-10-2016.

 

* O Κωνσταντίνος Καλοκαιρινός έχει σπουδάσει στο ΜΙΘΕ του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου και έχει παρακολουθήσει (2007 – 2014)  μεταπτυχιακές σπουδές ιστορία και φιλοσοφία επιστημών με καθηγητή τον Α. Μπαλτά. Παράλληλα είναι ηθοποιός αλλά και ελαιοχρωματιστής.

Σχόλια

Exit mobile version