Επιμέλεια: Χριστόδουλος Δολαψάκης
Το 2014, στην προσπάθεια τους να πειστούν οι γονείς για την ανάγκη εμβολιασμού των παιδιών τους έναντι της ιλαράς με το MMR, ερευνητές στις ΗΠΑ δοκίμασαν δύο διαφορετικές στρατηγικές: μέσω της πρώτης εξηγούσαν με επιστημονικά δεδομένα ότι το MMR δεν προκαλεί αυτισμό, ενώ μέσω της δεύτερης έδειχναν φωτογραφίες παιδιών που πέθαναν από ιλαρά. Προς έκπληξη της «επιστήμης» όχι μόνο και οι δύο στρατηγικές απέτυχαν, αλλά επιπλέον ενίσχυσαν τον σκεπτικισμό και την άρνηση. Ούτε απλώς η παράθεση των επιστημονικών δεδομένων, η επίκληση στον ορθό λόγο που η επιστήμη υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει αλλά ούτε απλά η απεύθυνση στο θυμικό και στο συναίσθημα οδήγησαν στο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
Ποια θα ήταν η αναλογία με τις σημερινές συνθήκες; Ποιοι είναι οι κρίκοι της αλυσίδας που λείπουν ώστε η συνεχιζόμενη υγειονομική και ανθρωπιστική κρίση στην Ελλάδα -γιατί περί αυτού πρόκειται- να γίνει αντιληπτή σε όλη της την έκταση, να προκαλέσει οργή ενάντια στους υπεύθυνους για αυτήν, να μην οδηγήσει σε απάθεια, αλλά να αποτελέσει αφορμή για μια άλλη στάση και σκέψη; Ένα χρόνο μετά και ο δρόμος που πρέπει να διανυθεί είναι μακρύς και πιθανά κάθε μέρα γίνεται δυσκολότερος γιατί η πανδημία και κυρίως τα μέτρα που επιβλήθηκαν για τον «περιορισμό» της επιφέρουν μια κατάσταση διαλυτική όπου φαίνεται να μπορούμε ταυτόχρονα να «χαιρόμαστε» τον καλό καιρό και τον καφέ στον ήλιο και να «θρηνούμε» 80 νεκρούς καθημερινά.
Είναι βέβαιο πως χρειάζεται η «αλήθεια», η όσο το δυνατόν πιο ακριβής περιγραφή της πραγματικότητας, ιδίως όταν οι κυβερνώντες και οι αυτόκλητοι ή εντεταλμένοι υπερασπιστές τους, επιστήμονες ή μη, με θράσος την αποκρύπτουν ή την παραμορφώνουν ώστε να «χωράει» στα σχέδιά τους. Όμως η πανδημία και οι πανδημικές πολιτικές διδάσκουν πως αυτή η αλήθεια δεν είναι μόνο «επιστημονική», δεν προκύπτει κυρίως μέσω της αναζήτησης άρθρων, μελετών και στατιστικών μοντέλων, ούτε απλά από την περιγραφή της πραγματικότητας των νοσοκομείων, των διασωληνωμένων, των θανάτων, για να ξαναγυρίσουμε στο παράδειγμα της μελέτης του 2014. Οι κυβερνώντες το γνωρίζουν πολύ καλά και γι αυτό το λόγο χρησιμοποιούν όρους όπως «Επιχείρηση Ελευθερία» για το εμβόλιο ή «πόλεμος» για την πανδημία. Τα επιχειρήματα και οι πρακτικές που συνοδεύουν την πολιτική διαχείριση της πανδημικής ανθρωπιστικής κρίσης είναι «εφ όλης της ύλης» και με το βλέμμα στο μέλλον το οποίο έτσι παρουσιάζεται ως αναπότρεπτο. Με το βλέμμα στο μέλλον και εφ όλης της ύλης πρέπει να είναι και η απάντηση. Με αυτόν τον τρόπο θα απαντηθεί το ερώτημα για το «ποια είναι η αλήθεια».
Η παθητικότητα ως ευνοϊκή συνθήκη
Αποσπάσματα από τη μελέτη «Η ψυχοπαθολογία της πείνας, του φόβου και του άγχους», μία πολύτιμη εργασία των ιατρών Φ. Σκούρα, Α. Χατζηδήμου, Α. Καλούτση και Γ. Παπαδημητρίου που εκδόθηκε το 1947 (επανέκδοση 1991, εκδόσεις Οδυσσέας) που περιγράφει τις ψυχικές συνέπειες της κατοχής. Όπως γράφεται στον πρόλογο, οι συγγραφείς προσπάθησαν να είναι «συνεπείς σε μια αυστηρή επιστημονική μέθοδο εξέτασης» καθώς «κάθε ανάλογη προσπάθεια είναι λυτρωτική, συνέχιση της προσπάθειας για ψυχική ανασυγκρότηση».