Οι Γερμανικές πιέσεις και τα σχέδια της Τουρκίας πίσω από το μεταναστευτικό
Του Σπύρου Παναγιώτου
Η περίοδος της υποκρισίας, των ανοιχτών ευρωπαϊκών συνόρων και της ευαισθησίας για τα θύματα των πολέμων και της ακραίας φτώχειας αποτελεί παρελθόν. Ήδη από τη Σύνοδο των υπουργών Εσωτερικών της χωρών-μελών της Ε.Ε., την περασμένη βδομάδα, χαράχθηκε άλλη πορεία.
Σε αντάλλαγμα για την «υποδοχή» περίπου 160.000 προσφύγων -μέχρι στιγμής έχουν μετεγκατασταθεί μόλις 19 άνθρωποι, ενώ δεν υπάρχει κάποια γνωστή διεργασία συνέχισης αυτής της πολιτικής- αποφασίστηκε η εντατικοποίηση των απελάσεων όσων χαρακτηρίζονται οικονομικοί μετανάστες, η δημιουργία χώρων φύλαξης των οικονομικών μεταναστών μέχρι την απέλασή τους και η ενίσχυση της φύλαξης των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. με αιχμή το Αιγαίο και την Κεντρική Μεσόγειο, ώστε να ανασχεθούν αδιακρίτως τόσο οι μεταναστευτικές όσο και οι προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη.
Την εβδομάδα που πέρασε, μπροστά στη Σύνοδο Κορυφής για το μεταναστευτικό -που βρίσκεται σε εξέλιξη όσο γράφονται αυτές οι γραμμές- η συζήτηση στράφηκε στην επαναφορά της Συμφωνίας του Δουβλίνου, σύμφωνα με την οποία υπεύθυνη για τον κάθε πρόσφυγα ή μετανάστη είναι η πρώτη χώρα υποδοχής του στην οποία και επαναπροωθείται από κάθε χώρα της Ευρώπης, αν βρεθεί χωρίς νόμιμα έγγραφα. Κυρίως το ενδιαφέρον των ευρωπαϊκών ιθυνόντων στράφηκε στη φύλαξη των συνόρων του Αιγαίου, που αποτελεί την κύρια πύλη εισόδου μεταναστών και προσφύγων στην Ε.Ε. Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, ότι το πρώτο οκτάμηνο του 2015 ο αριθμός των ανθρώπων που πέρασε τα ευρωπαϊκά σύνορα ξεπέρασε τις 430.000, εκ των οποίων το 70% καταγράφηκαν στην Ελλάδα και το υπόλοιπο στην Ιταλία.
Αξιοποιώντας αυτό το δεδομένο, το ευρωπαϊκό διευθυντήριο ανοίγει διάλογο συνεργασίας και συνεχών παραχωρήσεων προς την Τουρκία. Το ενδιαφέρον του Βερολίνου γίνεται φανερό από τις συνεχείς επισκέψεις Ευρωπαίων επιτρόπων στη Τουρκία (Τίμερμαν, Χαν, Αβραμόπουλος) ενώ και η ίδια η Μέρκελ αναμενόταν να επισκεφθεί την Άγκυρα σήμερα, δίνοντας σημαντικό χέρι βοήθειας στον Ερντογάν μετά τη βομβιστική επίθεση στην Άγκυρα.
Συνδιαχείριση των συνόρων στο Αιγαίο
Την ίδια στιγμή εντείνονται οι πιέσεις προς την ελληνική πλευρά, ώστε να αποδεχθεί παραχωρήσεις σε θέματα εθνικής κυριαρχίας με την αποδοχή κοινών περιπολιών με το τούρκικο Πολεμικό Ναυτικό στο Αιγαίο για την αποτροπή των ανεξέλεγκτων μεταναστευτικών ροών. Η ίδια η Μέρκελ, την περασμένη εβδομάδα, δήλωσε ότι «στα ελληνοτουρκικά σύνορα έχουμε δυο κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ τα οποία έχουν σύνορα που απέχουν 10 χλμ. από τη θάλασσα. Πρέπει να είναι δυνατό -εκεί θα ρίξω όλο το βάρος μου- να δημιουργήσουμε εκεί συντεταγμένες και λογικές καταστάσεις».
Το τι είναι αυτές οι «συντεταγμένες καταστάσεις» ανέλαβε να εξηγήσει ο «φίλος» πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Γιούνκερ μιλώντας στην ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου: «Θα ήταν πολύ χρήσιμο» είπε, «αν υπήρχε ναυτική συνεργασία Ελλάδας και Τουρκίας υπό ευρωπαϊκή αιγίδα ούτως ώστε να επιτηρείται η πύλη εισόδου των προσφύγων στην Ευρώπη». Δεν δίστασε, μάλιστα, να ξεκαθαρίσει ότι θα υπάρξει συνέχεια των πιέσεων, όταν η ελληνική κυβέρνηση αντέδρασε στο σχέδιο. «Ο Τούρκος πρόεδρος το δέχθηκε. Σήμερα έμαθα ότι διαφωνεί η Ελλάδα. Το θέμα είναι ευρωπαϊκό και όχι ελληνοτουρκικών σχέσεων, θα αποταθώ στην ελληνική κυβέρνηση και θα ζητήσω να αναθεωρήσει τη στάση της».
Αναμένεται να αποδειχθεί αν η ελληνική πλευρά θα επιμείνει στη θέση της ή θα υπάρξουν «εκλογικεύσεις» στη στάση της αν οι ευρωπαϊκές πιέσεις επεκταθούν στον τομέα των μνημονιακών προαπαιτούμενων.
Η πολιτική της Τουρκίας
Παρά την αποτυχία της τούρκικης εξωτερικής πολιτικής και τη φανερή απομόνωσή της στην Μ. Ανατολή, η Τουρκία αξιοποιεί τη στρατηγική της θέση και τη δυνατότητα ελέγχου των προσφυγικών ροών επιχειρώντας να επιβάλει και να αποσπάσει σοβαρά γεωπολιτικά και οικονομικά ανταλλάγματα από την Ε.Ε.
Η κύρια προσπάθειά της είναι να προωθήσει την ιδέα δημιουργίας «ελεύθερης ζώνης» στο έδαφος της Συρίας όπου σχεδιάζει να εγκατασταθούν οι Σύριοι πρόσφυγες. Με τον τρόπο αυτό επιχειρεί αφενός να αποτρέψει τη δημιουργία κουρδικού κράτους στα νότια σύνορά της και αφετέρου νομιμοποιώντας την παρουσία της στη Συρία να παίξει ρόλο στην ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ. Αν και γνωρίζει ότι η ανάμειξη της Ρωσίας στον πόλεμο της Συρίας δυσχεραίνει τα σχέδιά της, εκτιμά ότι θα εξασφαλίσει σοβαρό πλεονέκτημα αν η Ε.Ε., το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ αποδεχθούν και εντάξουν στα σχέδιά τους τις επιλογές της, προσβλέποντας σε μελλοντικές ανατροπές των σημερινών ισορροπιών.
Την ίδια στιγμή η Άγκυρα προωθεί το σχέδιο συνδιαχείρισης των θαλάσσιων συνόρων στο Αιγαίο με πρόσχημα τον έλεγχο των προσφυγικών ροών. Είναι γνωστό ότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει το Διεθνές Δίκαιο της θάλασσας ούτε τα σύνορα στο Αιγαίο. Προβάλλει θεωρίες για «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο, αμφισβητεί το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου, διεκδικεί ρόλο στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων, αρνείται τον καθορισμό ΑΟΖ κ.λπ. Τώρα επιχειρεί να εκμεταλλευτεί την προσφυγική κρίση και μέσω της «από κοινού φύλαξης» των ευρωπαϊκών συνόρων προσδοκά οφέλη και αναγνώριση των διεκδικήσεών της.
Παράλληλα, η Άγκυρα εκβιάζει για διπλωματικά ανταλλάγματα. Συγκεκριμένα, ζητά κατάργηση των θεωρήσεων visa και ελεύθερη διακίνηση των πολιτών της στην Ευρώπη, την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για την ένταξή της στην Ε.Ε., την ένταξή της στις λίστες «ασφαλών χωρών» που την χρίζει «δημοκρατική χώρα» (λίγες μέρες μετά τη δολοφονική βομβιστική επίθεση στην Άγκυρα και την απαγόρευση κάθε σχετικής αναφοράς στα τούρκικα ΜΜΕ), τη συμμετοχή της στις συνόδους κορυφής της Ε.Ε. που είχε παγώσει από το 2006.
Ακόμα, η τούρκικη πλευρά φαίνεται να διεκδικεί και πετυχαίνει σημαντική οικονομική βοήθεια ύψους 3 δισ. ευρώ, ποσό πολλαπλάσιο της αρχικής πρόβλεψης.
Οι εξελίξεις αυτές πιστοποιούν ότι το προσφυγικό τείνει να μετατραπεί σε σοβαρότατο πρόβλημα για τη χώρα. Οι ψευδαισθήσεις ότι η Ελλάδα είναι χώρα «διέλευσης και όχι προορισμού» των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών, οδηγεί σε σοβαρές περιπλοκές στα λεγόμενα εθνικά θέματα, ενώ φανερός είναι ο κίνδυνος εγκλωβισμού χιλιάδων μεταναστών στην Ελλάδα τη στιγμή που η οικονομική κρίση μεγαλώνει και η ανθρωπιστική κρίση αποσαθρώνει τη χώρα.
Σκίτσο: Βαγγέλης Παπαβασιλείου
