Το κύμα της Όμικρον έχει φέρει τα πάνω κάτω στον τομέα της διαχείρισης της πανδημίας. Τα μέτρα που εφαρμόστηκαν απέτυχαν στον σκοπό τους, με την κατάσταση σε πολλές χώρες ανάμεσα στις οποίες και η Ελλάδα να είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Ενώ, την ίδια στιγμή η αποτυχία και των μέτρων της προηγούμενης περιόδου σε συνδυασμό με τη δυσφορία του κόσμου για όλους τους αποκλεισμούς και τους περιορισμούς, αποτελούν αφορμή για μεγάλες κινητοποιήσεις σε πολλές χώρες της Δύσης, με χαρακτηριστικότερη την περίπτωση του Καναδά, όπου ένα τεράστιο κομβόι χιλιάδων φορτηγών, υποστηριζόμενο από ακόμη περισσότερο κόσμο, κατέκλυσε την πρωτεύουσα ζητώντας άρση των αντιδημοκρατικών μέτρων και αποκλεισμών. Την ίδια στιγμή τα μηνύματα που έρχονται από όλες τις πλευρές –διεθνείς και εγχώριες– δείχνουν πως βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής και δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο το τι θα συμβεί την επόμενη περίοδο, είναι σημαντικό να βγουν ορισμένα συμπεράσματα με βάση την εμπειρία της πανδημίας και ειδικά αυτή του τελευταίου χρόνου.
1. Οι παγκόσμιες ελίτ δεν μπόρεσαν αλλά και δεν θέλησαν να δώσουν λύση στο πρόβλημα της πανδημίας. Τα δύο τελευταία χρόνια σημαδεύτηκαν από πολλές στιγμές διεθνών ανταγωνισμών και συγκρούσεων, σχετικά με τον ιατρικό εξοπλισμό, τα εμβόλια, τα φάρμακα, τις ταξιδιωτικές οδηγίες κ.λπ. Παράλληλα, το φαινόμενο της πανδημίας αποτέλεσε πηγή τεράστιου πλούτου για τις Big Pharma –και τις πολυεθνικές του διαδικτύου και άλλες βέβαια–, οι οποίες φέρουν βαριά ευθύνη για την ανισοκατανομή των εμβολίων λόγω των πατεντών αλλά και για όλες τις συμφωνίες τις οποίες έχουν συνάψει με τα κράτη και δεν έχουν ακόμη και σήμερα δημοσιευθεί. Συνολικά, η πανδημία αποτελεί πεδίο ανταγωνισμών και δεν προσπαθήθηκε να δοθεί κάποια λύση παγκόσμιας κλίμακας.
2. Οι φυσικές καταστροφές και η πανδημία ως τέτοια, δεν αποτελούν μια «ανάπαυλα», όπου αφού αντιμετωπιστεί το «πρόβλημα» θα επανέλθουμε στην κανονικότητα ή και θα λογαριαστούμε. Αντίθετα, η πανδημία υπήρξε μια ευκαιρία για να προχωρήσουν τεράστιες πολιτικές, κοινωνικές και εργασιακές αναδιαρθρώσεις. Με αφορμή την πανδημία έλαβαν χώρα πρωτόγνωρης κλίμακας βιοπολιτικοί πειραματισμοί και επιχειρήθηκε μια νέα κοινωνική μοντελοποίηση. Η νέα κανονικότητα, είναι σαφώς λιγότερο δημοκρατική, ενώ εμπεριέχει διαρκώς νέες μικρότερες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που λειτουργούν ως πολιτικό όχημα για διάφορους χειρισμούς.
3. Η αντιμετώπιση της πανδημίας με την Επιστήμη να παίζει το ρόλο της γενικής εμπροσθοφυλακής, που δήθεν υποδεικνύει «ανεπηρέαστα» πολιτικές, αποδείχτηκε καταστροφική. Όχι μόνο η Επιστήμη, μέσα από τις διάφορες επιτροπές, οργανισμούς και ειδικούς φάνηκε ανεπαρκής ως προς την ικανότητα της να προτείνει βιώσιμές κοινωνικά λύσεις, αλλά πολύ περισσότερο λειτούργησε ως φερετζές για πολιτικές αποφάσεις και υπέκυψε σε κάθε λογής οικονομικές και πολιτικές πιέσεις. Φάνηκε πως η Επιστήμη δεν μπορεί να λειτουργεί ανεξάρτητα και ανεπηρέαστα από την πολιτική, προσφέροντας ορισμένα «δώρα» που το ζήτημα είναι πως θα αξιοποιηθούν. Τα πολύμηνα λοκντάουν, ο υποχρεωτικός εμβολιασμός, οι απολύσεις γιατρών, ο αποκλεισμός των ανεμβολίαστων, είναι όλα μέτρα που είτε αποτελούν έμπνευση είτε είχαν τη σφραγίδα επιστημονικών επιτροπών και μιας μεγάλης μερίδας του επιστημονικού κόσμου. Συνολικά, ο 21ος αιώνας δεν χρειάζεται μια νέα ιερά εξέταση.
4. Είναι εμφανές πως ο σημαντικότερος παράγοντας για να μειωθούν οι απώλειες από τον ιό είναι η ενίσχυση των συστημάτων υγείας. Μέχρι σήμερα η πλειοψηφία των χωρών που μπόρεσε να ανταπεξέλθει καλύτερα, αφορούσε περιπτώσεις χωρών που είτε είχαν εξ’ αρχής ένα στιβαρό σύστημα υγείας, είτε λόγω της κακής τους πορείας στην αρχή της πανδημίας προχώρησαν σε σημαντικές αναδιαρθρώσεις στα συστήματα υγείας τους. Στην Ελλάδα η αποδυνάμωση του ΕΣΥ και η μείωση των προϋπολογισμών για την Υγεία έχει παίξει καθοριστικό ρόλο για την ολέθρια πορεία μας μέχρι και σήμερα.
5. Ο εμβολιασμός είναι ένα από τα μέσα αντιμετώπισης και όχι πανάκεια για την πανδημία. Θα έπρεπε να είναι ξεκάθαρο από την αρχή πως χρειαζόμαστε όλα τα όπλα, υγειονομικό προσωπικό, ΜΕΘ, εμβόλια, φάρμακα, μάσκες, κοινωνικά μέτρα κ.λπ. ώστε να αντιμετωπιστεί η πανδημία αλλά και να μείνει η κοινωνία όρθια. Αντίθετα όμως, η μονοθεματική προώθηση του εμβολιασμού οδήγησε στην αποδυνάμωση του ΕΣΥ και την υπονόμευση όλων των άλλων μέτρων πέρα από το λοκντάουν. Επιπλέον, το πολύμηνο λοκντάουν και έπειτα οι αποκλεισμοί και ο διχασμός που προκάλεσε η πολιτική εμβολιασμών, όχι μόνο δεν βοήθησαν αλλά χειροτέρεψαν την κατάσταση, ενώ είναι βέβαιο πως οι συνέπειες τους πάνω στο κοινωνικό σώμα, θα εμφανιστούν και στο μέλλον.
6. Όλα τα στοιχεία πρέπει να γίνουν γνωστά και να είναι άμεσα διαθέσιμα σε όλους τους πολίτες. Η απόκρυψη στοιχείων, οι «διαρροές» και τα μισόλογα αποτελούν πηγή δυσπιστίας. Είναι απαραίτητο σε κάθε στιγμή, να υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία που να επιτρέπουν σε κάθε πολίτη να αξιολογήσει την εφαρμοζόμενη πολιτική, αλλά και τα μέσα που διαθέτει για να προφυλαχθεί ο ίδιος. Δεν μιλάμε απλά για τα νούμερα σχετικά με την εικόνα της πανδημίας, τις κίτρινες κάρτες, τα μοντέλα πρόβλεψης των κρουσμάτων κ.λπ. Κανονικά θα έπρεπε να υπάρχει προσπάθεια διαρκώς να δημοσιοποιείται το σκεπτικό και τα δεδομένα πίσω από κάθε απόφαση και πρόταση.
7. Δεν υπάρχει αποτελεσματική διαχείριση, χωρίς δημοκρατία. Σε μια περίοδο πανδημιών και «φυσικών» καταστροφών δεν είναι δυνατό να προχωρήσουμε μέσα από διαχωρισμούς και ντιρεκτίβες. Ούτε πρέπει να ανεχθούμε οι κοινωνίες να είναι μόνιμα στον πάγο, λόγω καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και ειδικών καθεστώτων. Έχει ήδη φανεί πως η συγκρότηση της κοινωνίας, η ομοψυχία, το φρόνημα έχουν σαφώς καλύτερα αποτελέσματα σε πολλαπλά επίπεδα.
8. Η λογική που θέλει ένα τμήμα της κοινωνίας να είναι «ψεκασμένοι», οπισθοδρομικοί και φασίστες, αποτελεί ένα πολύ βολικό σχήμα για τις ελίτ. Όπως είδαμε μέσα στην πανδημία, αυτό το σχήμα μπορεί να συμπεριλάβει ακόμη και γιατρούς, καθηγητές, πανεπιστημιακούς και κινητοποιήσεις. Ο αποπροσανατολισμός, τα fake news και ο σκοταδισμός πρέπει να αναζητηθούν στις ελίτ που τους προωθούν και όχι στα λαϊκά στρώματα.
9. Ειδικά για την Ελλάδα, το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να δώσει λύση. Η πανδημία ήταν άλλη μια περίπτωση όπου στην πραγματικότητα, σε όλα τα κεντρικά ζητήματα υπήρξε μόνο μια πολιτική – η αντιπολίτευση εξαφανίστηκε εντελώς. Από τις απολύσεις των υγειονομικών, στα πρόστιμα στους άνω των 60 και στο κόψιμο χιλιάδων υποψηφίων από τα ΑΕΙ, σε όλες τις κεντρικές κυβερνητικές πολιτικές είτε υπήρξε σιωπή είτε ακόμη χειρότερα ενίσχυση του κυβερνητικού σχεδίου. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς τη στάση όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης (και της εξωκοινοβουλευτικής) απέναντι στον υποχρεωτικό εμβολιασμό, όπου η αντιπολίτευσης πρότειναν συχνά ακόμη και πιο σκληρά μέτρα από την κυβέρνηση.
