Η μέχρι πρότινος απώθηση της ύπαρξης της τουρκικής απειλής αρχίζει να δίνει τη θέση της σιγά-σιγά σε μια άλλη κατάσταση συνείδησης και στάσης μέσα στον ελληνικό πληθυσμό. Μια διαφορετική εξέλιξη στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας, δηλαδή μια όξυνση και πιθανή εμπλοκή σε στρατιωτικές ενέργειες, δεν προκαλεί πλέον την ταραχή ή το φόβο που προκαλούσε λίγο καιρό πριν. Πρόκειται για μια σημαντική μεταστροφή –εφόσον συμβαίνει– η οποία θα παίξει το ρόλο της στις εξελίξεις. Τα όσα έγιναν στον Έβρο πριν λίγους μήνες, ο εγκλεισμός λόγω κορωνοϊού, το σοκ από τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, όπως και η πρόσφατη κρίση στο σύμπλεγμα νήσων του Καστελλόριζου που δημιούργησε εξαιρετική ανησυχία και ενδιαφέρον… όλα αυτά έχουν παίξει το ρόλο τους. Με μια έννοια, η κλιμακούμενη επιθετικότητα του Ερντογάν και η κυνική στάση των Δυτικών και της Ρωσίας οδηγούν στη συνειδητοποίηση πως με τον «κακό γείτονα», τώρα, αύριο ή μεθαύριο, πρέπει να τα βγάλουμε πέρα μόνοι μας. Δηλαδή πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε. Δεν υπάρχει άλλη διέξοδος.
Αυτή η μεταστροφή, και το βάθος που θα έχει, θα είναι καθοριστική για πολλές εξελίξεις. Στο πρόσφατο παρελθόν έγινε έκδηλη η στήριξη του λαού στην άμυνα που επιδείχθηκε στον Έβρο. Τώρα, η πίεση να γίνει κάτι για τη μετατροπή της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί οδήγησε στο να κτυπούν πένθιμα οι καμπάνες και να ψάλλεται ο Ακάθιστος Ύμνος, σχεδόν αυθόρμητα και με εντελώς υποβαθμισμένη την στάση της κεφαλής της Εκκλησίας. Ταυτόχρονα, το φρόνημα που δείχνουν οι ακρίτες, ένστολοι και κάτοικοι, είναι σημάδι ενός υγιούς πατριωτικού πνεύματος. Ξεκινάμε από αυτήν την επισήμανση, επειδή θεωρούμε ότι καθοριστικό στοιχείο της όποιας εξέλιξης είναι η στάση και το φρόνημα του λαού. Η αποτροπή και η άμυνα ξεκινούν πάντα από αυτόν τον παράγοντα. Αυτός όμως ο παράγοντας είναι ενοχλητικός για τις εγχώριες ελίτ και τον πολιτικό κόσμο, που πιέζονται για να βρεθεί «αμοιβαία επωφελής» λύση για όλους: Ελλάδα και Τουρκία γύρω από ένα τραπέζι μαζί με άλλους, ή καθ’ υποβολήν άλλων και με τελεσίγραφα που κοινοποιούνται στην ελληνική πλευρά, η οποία μοιάζει να είναι σε αδύνατη θέση, ή έχει επιλογή για να πληρώσει τα σπασμένα.
Τα όρια του μασάζ
Εδώ και καιρό έχει στηθεί μια επιχείρηση «μασάζ» του κοινού νου στη χώρα μας: ότι δηλαδή προτιμότερο είναι να κάνουμε μια συμφωνία με κάποιους όχι ευχάριστους για μας όρους (να δώσουμε κάτι από αυτά που ζητά η Τουρκία) ώστε να αποφύγουμε τα χειρότερα και να ζήσουμε αρμονικά. Αυτό το «μασάζ» έχει παραγγελθεί από όλους τους Δυτικούς δανειστές και επικυρίαρχους της Ελλάδας, ώστε να κατευναστεί ο νεο-οθωμανικός παράγοντας και να μην αποκλίνει πολύ από το δυτικό στρατόπεδο. «Θα υποχρεωθείτε σε διάλογο και υποχωρήσεις. Ετοιμάστε το έδαφος για νη μην υποστείτε ταπεινωτικούς όρους. Εμείς θα σας βοηθήσουμε»: αυτό παραγγέλθηκε και αυτό προετοιμάζεται εδώ και καιρό. Φαίνεται όμως πως πλησιάζουμε σε καταληκτικές ημερομηνίες που έχουν οριστεί.
Η κλιμακούμενη επιθετικότητα του Ερντογάν και η κυνική στάση των Δυτικών και της Ρωσίας οδηγούν στη συνειδητοποίηση πως με τον «κακό γείτονα», τώρα, αύριο ή μεθαύριο, πρέπει να τα βγάλουμε πέρα μόνοι μας
Παράλληλα, το γενικό κάδρο δεν έχει μόνο ελληνοτουρκικές σχέσεις. Έχει γεωπολιτικό σκληρό πόκερ σε όλη τη Μεσόγειο, συμμετοχή πολλών δυνάμεων και εξέλιξη πολέμων σε Συρία και Λιβύη, στους οποίους ενεργοποιούνται στρατιωτικές δυνάμεις πολλών χωρών. Αν στο σύμπλεγμα νήσων του Καστελλόριζου είναι αντιμέτωπες δυνάμεις δύο μόνο χωρών (Ελλάδας και Τουρκίας), σε όλη τη Μέση Ανατολή, τη Ν.Α. Μεσόγειο και τη Μεσόγειο συνολικά υπάρχει παρουσία πολλών δυνάμεων με διαφορετικά συμφέροντα και εναλλασσόμενες συμμαχίες. Η Τουρκία έχει υπολογίσει πως τώρα είναι το μομέντουμ της, εκμεταλλευόμενη τη σιωπή ή στήριξη του Τραμπ και τη μερική απόσυρση των ΗΠΑ από την περιοχή. Στηρίζεται δε στην αποφασιστικότητά της και στην εκτίμηση ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να εμπλακεί ενεργά, φοβούμενη το προσφυγικό. Η διαφοροποίηση της Γαλλίας είναι ένα νέο δεδομένο, όπως και η ενεργοποίηση τμήματος του αραβικού κόσμου που δεν θέλει την αναβίωση του Οθωμανικού Χαλιφάτου στην περιοχή. Η κατάσταση λοιπόν είναι περίπλοκη, και το «μασάζ» πολύ αδύναμο για να στηριχθούν αφηγήσεις για «δυνατή και σύγχρονη Ελλάδα», «νέα εποχή ανάπτυξης και επενδύσεων», «Ελλάδα χώρα πρώτης γραμμής για τους συμμάχους» και άλλα τέτοια που μας ζάλιζαν τα αφτιά και επί ΣΥΡΙΖΑ και τώρα επί Ν.Δ.
Η ετερογονία των σκοπών
Οι διαφορετικές δυναμικές και στρατηγικές που ασκούνται στην περιοχή, οι βλέψεις των κεντρικών πρωταγωνιστών αλλά και των μικρότερων κομπάρσων, δεν οδηγούν πάντα στην υλοποίηση του σχεδιασμού που έχει γίνει από κάθε πλευρά, αλλά σε αυτό που αποκαλούνταν «ετερογονία των σκοπών». Δηλαδή σε μια «συνισταμένη» μη ακριβώς προβλέψιμη από τα πριν, και με διαφορετικές δυναμικές σε διάφορα σημεία της. Αν μέχρι τώρα διάφορες ενεργούσες δυνάμεις πιέζουν την Ελλάδα σε μια μεγάλη αναδίπλωση μέσω μιας διαπραγμάτευσης, αυτό μπορεί να μην είναι τόσο εύκολο να πραγματοποιηθεί. Ή, αν πραγματοποιηθεί, μπορεί να έχει αλυσιδωτές επιδράσεις στη σταθερότητα της περιοχής.
Αν η Τουρκία το παρατραβήξει στις φιλοδοξίες της, δεν αποκλείεται να προσπαθηθεί από κάποιες μεριές ένα «κόντεμά» της. Μια αποφασιστική και σθεναρή στάση μπορεί να οδηγήσει σε αναδιατάξεις της στάσης και των αντιδράσεων τοπικά και περιφερειακά. Η Γαλλία, η Ελλάδα, η Κύπρος, διάφορες αραβικές χώρες και το Ισραήλ θα αποτελούσαν ένα σοβαρό εμπόδιο στον τουρκικό επεκτατισμό και τους σημερινούς φίλους του: Γερμανία, ΗΠΑ, Βρετανία, Αλβανία, Αζερμπαϊτζάν, Κατάρ κ.λπ. Επιπλέον, ο ρόλος της Ρωσίας θα επανακαθορίζονταν.
Τι φέρνει τον πόλεμο πιο κοντά
Μέσα στη λογική των πραγμάτων είναι και ένας πόλεμος ανάμεσα σε Τουρκία και Ελλάδα. Δεν θα είναι ένας γενικά αντιδραστικός πόλεμος παραγγελμένος από τις εταιρείες εξοπλισμών και τις αντιδραστικές άρχουσες τάξεις των δύο χωρών. Θα είναι ένας επεκτατικός πόλεμος του τουρκικού καθεστώτος σε βάρος της κυριαρχίας της Ελλάδας και, από ελληνική πλευρά, ένας πόλεμος υπεράσπισης της κυριαρχίας της χώρας. Στην εξέλιξή του –εφόσον γίνει– ίσως εμπλακούν κι άλλες χώρες, οπότε και αυτός ο χαρακτήρας του ενδέχεται να επηρεαστεί.
Τον πόλεμο τον φέρνει πιο κοντά η ψευδαίσθηση ότι ο τούρκικος επεκτατισμός μπορεί να ανακοπεί με διαπραγματεύσεις και υποχωρήσεις. Ο στρατηγικός του στόχος είναι: η κατάληψη ολόκληρης της Κύπρου, η εξουδετέρωση του συμπλέγματος νήσων του Καστελλόριζου, το μισό Αιγαίο και μερικά μεγάλα νησιά στο ανατολικό Αιγαίο. Μόλις πριν λίγες μέρες ο Τζιχάτ Γιαϊτζί, πρώην αρχηγός του Γενικού Επιτελείου του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού, ο «πατέρας» της «Γαλάζιας Πατρίδας» και εμπνευστής του τουρκολιβυκού συμφώνου, έθεσε θέμα αλλαγής της ονομασίας του Αιγαίου πελάγους, επειδή είναι ελληνικό όνομα! Προτείνει δε το Αιγαίο να μετονομαστεί σε «Θάλασσα των Νήσων» (Islands Sea) ή Βόρεια Μεσόγειος (Northern Mediterranean)…
Άρα μόνο μια αποφασιστική και σθεναρή στάση μπορεί να ανακόψει τη φόρα του καθεστώτος της Άγκυρας και να απομακρύνει τον πόλεμο. Ο φόβος του πολέμου ποτέ δεν ωφέλησε όποιον ήθελε να προασπίσει την κυριαρχία του και την αξιοπρέπειά του. Η σθεναρή στάση συμπεριλαμβάνει και τους δήθεν «φίλους» της χώρας, τους λεγόμενους συμμάχους, και απαιτεί επανακαθορισμό των σχέσεων μαζί τους – με βάση τη στάση τους, Επομένως προσδίδει μεγαλύτερο βάθος σε μια απελευθερωτική διάσταση. Όποιος νομίζει ότι θα σωθεί κάτω από τη φτερούγα Αμερικανών ή Γερμανών «προστατών» θα γνωρίσει μεγάλες απογοητεύσεις…
