Ένα ισχυρό γνώρισμα του δυτικού κόσμου, συστατικό στοιχείο της κοσμολογίας του, νομίζω ότι είναι η αλαζονεία. Παράγωγο της αντίληψης που έμαθε να έχει ο δυτικός άνθρωπος για την κοινωνία του, τον πολιτισμό και την ιστορία της, αλλά και για το άτομό του, τα προσόντα και τη βιολογική του σύσταση. Αλαζονεία που προέκυψε όχι γιατί οι Ευρωπαίοι γονιδιακά είναι κάτι άλλο από τους υπόλοιπους ανθρώπους, παρ’ όλο που κι αυτό προσπαθούσαν μέχρι πρόσφατα να το αποδείξουν με πειράματα σε ανθρώπους, αλλά από τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώθηκαν και εξελίχθηκαν οι φυλές που κατέκλυσαν την κεντρική Ευρώπη. Από τη συνάντησή τους, αυτές οι φυλές και τα έθνη, που σήμερα νοούνται ως ευρωπαϊκά, βρίσκονται σε διαρκή αντιπαράθεση και πόλεμο μεταξύ τους για το ποιος θα επικρατήσει και θα κυριαρχήσει. Αυτοί οι διαρκείς αιματηρότατοι πόλεμοι και τα εφόδια που απέσπασαν με διάφορους τρόπους από τον έξω κόσμο, τους βοήθησαν να αποκτήσουν τα τεχνολογικά και άλλα μέσα που ήταν απαραίτητα για να επεκταθούν πολύ πέρα από την Ευρώπη και να κηρύξουν τον πόλεμο σε όλη την ανθρωπότητα με στόχο να την κατακτήσουν, να την υποδουλώσουν και να την εκμεταλλευτούν στο έπακρο, ενώ συνέχιζαν να είναι σε μόνιμο ανταγωνισμό μεταξύ τους και να αλληλοσκοτώνονται χωρίς οίκτο για τα μερίδια της λείας που προέκυπτε από τη λεηλασία των άλλων λαών και περιοχών που βρίσκονταν εκτός Ευρώπης.
Εξαρτώντας την ύπαρξη και ενδυνάμωσή τους από την εξόντωση και καταλήστευση των άλλων, οι ευρωπαϊκές ελίτ, πρίγκιπες, βασιλιάδες, αυτοκράτορες, δικτάτορες, πλούσιοι και δημοκράτες στα νεότερα χρόνια, ανέκαθεν εκπαίδευαν ανάλογα τους υπηκόους τους. Η αλαζονεία του κατακτητή έπρεπε έστω σε υποκατάστατη μορφή να εγχυθεί σαν στοιχείο της εθνικής και φυλετικής κουλτούρας στον υπήκοο. Για να ολοκληρωθούν και να εμπεδωθούν οι προϋποθέσεις για την κατάκτηση και λεηλασία της ανθρωπότητας έπρεπε να αποκτηθεί και να διαδοθεί μαζικά, από τις ανώτερες μέχρι τις κατώτερες τάξεις, η κατάλληλη ιδεολογία που θα στήριζε, θα δικαιολογούσε και θα νομιμοποιούσε το εγχείρημα της υποδούλωσης της ανθρωπότητας. Εξ ου και ο ρατσισμός και οι θεωρίες περί ανώτερων και κατώτερων πολιτισμών, φύλων, φυλών και ανθρώπων που εκλογίκευσαν, εξάγνισαν και νομιμοποίησαν την αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό.
Μια λεπτομέρεια πολύ χαρακτηριστική αυτής της μαζικοποίησης της ιδέας των ανώτερων εθνών, είναι αυτό που είδαμε πριν λίγο καιρό με τους Εγγλέζους, πλούσιους και φτωχούς, μορφωμένους και αμόρφωτους, να κλαίνε επί μέρες για τη βασίλισσα Ελισάβετ που πέθανε στα εκατό της χρόνια. Τη βασίλισσα που από τη στέψη της το 1953 υπήρξε η βασίλισσα 32 κρατών! Και κατά την αποδήμησή της παρέμενε η βασίλισσα 15 σύγχρονων κρατών! Την έκλαιγαν εκφράζοντας με σαφήνεια τη μεγάλη νοσταλγία τους για τη βρετανική αυτοκρατορία που είναι ο κατ’ εξοχήν αντιπροσωπευτικότερος φορέας της ηγεμονίας επί παντός άλλου, δηλαδή των γενοκτονιών και λεηλασιών. Των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας δια των οποίων πλούτισαν οι αυτοκρατορίες και οι μοναρχίες (βρετανική, γαλλική, βελγική, ολλανδική, ισπανική, πολωνέζικη, πορτογαλική, αυστρο-ουγγρική, γερμανική κ.λπ.) καταδικάζοντας σε αθλιότητα επί αιώνες εκατοντάδες λαούς και πολιτισμούς σε όλη τη γη, οι οποίοι, τάχα, ήταν εκ θεού και από τη φύση τους προορισμένοι να υπηρετούν τους δυτικούς επικυρίαρχους. Και να σκεφτεί κανείς ότι αυτοί που εξαθλιώθηκαν αλλά επέζησαν θεωρούνται ως οι πιο «τυχεροί», γιατί πάρα πολλοί λαοί, φυλές και έθνη αφανίστηκαν ολοκληρωτικά και έπαψαν να υπάρχουν, όπως έγινε στη Βόρεια και Νότια Αμερική.
Ατελείωτη ληστεία
Όλες αυτές οι συστηματικές και άνευ προηγουμένου αγριότητες και βαρβαρότητες απέφεραν αδιανόητα πλούτη στις ευρωπαϊκές ελίτ. Μάζεψαν όλο το χρυσάφι και το ασήμι από την Αμερική και τα διαμάντια από τη Νότια Αφρική, ξεκληρίζοντας δεκάδες εκατομμύρια ιθαγενείς που δούλευαν με αλυσίδες στα ορυχεία μέχρι θανάτου, πήραν όλη την ξυλεία που ήταν για αιώνες βασικό συστατικό της ανάπτυξης καταστρέφοντας τα δάση της γης, από τον Αμαζόνιο ως την Ινδονησία∙ από τους Ινδούς υφάρπαζαν το βαμβάκι για να αναπτυχθεί η κλωστοϋφαντουργία στην Αγγλία απ’ όπου ξεκίνησε η βιομηχανική επανάσταση και από τη Μέση Ανατολή το πετρέλαιο… Η λίστα της αφαίμαξης είναι ατελείωτη. Δηλαδή, με πρώτες ύλες και με δωρεάν εργασία από δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους που τους είχαν δούλους και υποτακτικούς αναπτύχθηκαν και προόδευσαν, σε βάρος όλων των άλλων.
Μέχρι σήμερα, από πού παίρνουν οι Γάλλοι, οι Άγγλοι και οι Γερμανοί το ουράνιο και το κοβάλτιο που είναι απαραίτητα για τα πυρηνικά τους όπλα, τα πυρηνικά τους εργοστάσια και τις βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας; Από το Κονγκό, το Νίγηρα, το Τσαντ, το Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο, τις χώρες που μέχρι σήμερα δεν τις έχουν αφήσει να αυτοκυβερνηθούν προκειμένου να τις εκμεταλλεύονται μέχρι τελευταίας ρανίδας. Γιατί έχουν ειδικό σώμα στρατού για την Αφρική οι Αμερικάνοι, το Africom; Γιατί έχουν στρατό σε δέκα πάμφτωχες αλλά με πλούσιες πρώτες ύλες αφρικάνικες χώρες οι Γάλλοι;
Ασφαλώς και έχουμε καλύτερα σπίτια, νοσοκομεία, πανεπιστήμια, αεροδρόμια, λιμάνια και δρόμους στην Ευρώπη. Γιατί, όμως, κανένας Ευρωπαίος πολίτης δεν προβληματίζεται πώς έγινε αυτό και ποιοι συνεισφέρανε εξαναγκασμένοι με βία; Ακόμα και τώρα που η Ευρώπη ξεφλουδίζεται, άκρα του τάφου σιωπή για τις πηγές της ευρωπαϊκής ανάπτυξης και ευδαιμονίας. Γιατί δεν μπορεί ο μέσος Ευρωπαίος πολίτης που σχολείο έχει πάει και πανεπιστήμιο έχει τελειώσει και δεν ανήκει στην ανώτερη τάξη, αλλά ζει με το μισθό του ή τη σύνταξή του, να αναρωτηθεί σήμερα για το ευρωπαϊκό «πόθεν έσχες»;
Δεν βλέπει ότι αυτή η ζάμπλουτη Ευρώπη, των ανέσεων και της ευμάρειας, δεν έχει –σε επίπεδο πρώτων υλών- τίποτα απ’ όλ’ αυτά που καταναλώνει; Δεν αντιλαμβάνεται ότι αν κλείσουν τις στρόφιγγες οι άλλοι λαοί δεν θα μπορεί να ανάψει ούτε ένα καντήλι; Πώς και δεν έχει την αίσθηση ότι ανήκει σε μια σχετικά μικρή ήπειρο, με πολύ περιορισμένες σε έκταση χώρες και ακόμα μικρότερους πληθυσμούς; Δεν μπορεί, ούτε τώρα που του λένε να μην ανάβει τα φώτα και να μην βάζει πλυντήριο, να παραδεχτεί ότι με το πετρέλαιο και το αέριο των άλλων κινούνται όλα; Ότι τα σαλόνια και οι τραπεζαρίες είναι από τα τροπικά δάση όπου έχει απομείνει μόνο το 20% από την υπερεκμετάλλευση των Δυτικών που θέλουν φορμάικες για τις κουζίνες και τα εξοχικά τους; Ότι αν οι Γάλλοι ισότιμα συνάψουν εμπορικές συμφωνίες με την υποσαχάρια Αφρική, θα πρέπει να πληρώνουν με πιο δίκαιο τρόπο το ουράνιο για τους 56 πυρηνικούς αντιδραστήρες που έχει η Γαλλία σε λειτουργία;
Συμπαγής κουλτούρα
Τι συμβαίνει, ακόμα και τώρα, και αδυνατούν οι πολίτες στην Ευρώπη να καταλάβουν τι έχει συμβεί, πού οφείλουν τις ευκολίες τους και τι μπορεί να συμβεί εφεξής αν δεν αλλάξουν οι πολιτικές των κρατών τους που επί αιώνες έχουν χωρίσει την ανθρωπότητα σε θύτες και θύματα;
Ούτε οι Αμερικάνοι πολίτες σκέφτονται διαφορετικά, γιατί κι αυτοί Ευρωπαίοι είναι, όπως και οι Καναδοί, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί έποικοι, απόγονοι Ευρωπαίων είναι, Άγγλων, Ιρλανδών, Γερμανών, Ολλανδών, Γάλλων, Πολωνών, Ιταλών κ.λπ.. Αμερικάνικος πολιτισμός πραγματικός είναι ο πολιτισμός των ιθαγενών, των Ινδιάνων, τους οποίους οι Ευρωπαίοι μετανάστες εξόντωσαν συστηματικά, μαζικά και καθολικά. Από τη γλώσσα και την ιστορία, μέχρι την κουλτούρα και τη νοοτροπία, παρακλάδι της Ευρώπης είναι οι ΗΠΑ οι οποίες ισχυροποιήθηκαν τόσο πολύ που τελικά επιβλήθηκαν σε όλο το ευρωπαϊκό μόρφωμα. Το προσπάθησαν και οι Γερμανοί το 1938-1945, αλλά απέτυχαν. Καθώς ηττούνταν οι Γερμανοί και ξεφούσκωναν οι κοσμοκράτορες Άγγλοι, οι Ευρωπαίοι της Αμερικής καπέλωσαν τους Ευρωπαίους της Ευρώπης και τους καλούπωσαν.
Όλοι αυτοί, λοιπόν, οι Ευρωπαίοι, της άνω και των κάτω τάξεων, σε βάθος χρόνου, απέκτησαν τη νοοτροπία, το ήθος και τις αντιλήψεις που αρμόζουν στην εποχή της ευρωπαϊκής παντοδυναμίας εφ’ όλης της ανθρωπότητας. Δεν θέλουμε να ξέρουμε τι γίνεται στην Ασία, την Αφρική ή τη Λατινική Αμερική. Τι υφίστανται αυτοί οι λαοί ως συνέπεια της δικής μας ευημερίας. Αυτή η αντίληψη επικράτησε και έγινε εξ ορισμού κουλτούρα. Έτσι κι αλλιώς οι άλλοι λαοί είναι κατώτεροι βιολογικά και πολιτισμικά, άρα ως τέτοιοι δεν μπορεί να έχουν δικαιώματα πάνω στον πλούτο που κατέχουν. Το είπε ρητά η κυρία Φον ντερ Λάιεν προχτές: «Δεν είναι δίκαιο να έχει η Κίνα τα σπάνια μέταλλα, η Ρωσία τη Σιβηρία και η Βενεζουέλα το πετρέλαιο»! Οι σταθερές αξίες των Δυτικών: τα δικά μας δικά μας και τα δικά σας δικά μας! Ό,τι πίστευαν οι ναζί για τα πετρέλαια της Σοβιετικής Ένωσης και για τα πλούτη των αποικιών που κατείχαν η Αγγλία και η Γαλλία. Με τη διαφορά ότι τώρα όλοι οι αποικιοκράτες, που αλληλοσκοτώνονταν για τη μοιρασιά της λείας, συσπειρώνονται (άγνωστο για πόσο) απέναντι σε όλες τις άλλες χώρες επιδιώκοντας να συνεχίσουν τη λεηλασία των αγαθών που απολαμβάνουν επί αιώνες.
Ο κήπος
Βγήκε ποτέ κανένας Ευρωπαίος ή Αμερικάνος πολιτικός να πει ότι κακώς αρπάζουμε τα πάντα τζάμπα ή σε τιμές ξεφτιλιστικές από την Αφρική ή την Ασία; Ότι εμείς φταίμε που οι «μαύροι», οι «σοκολατί» και οι «κίτρινοι» έμειναν τόσα χρόνια στην ψάθα, ενώ διαθέτουν ό,τι μας παρέχει η φύση σε αφθονία; Όχι, βέβαια.
Στην COP 27, την παγκόσμια συνδιάσκεψη για την κλιματική αλλαγή που πραγματοποιήθηκε στην Αίγυπτο, ένας εκπρόσωπος της Αφρικής, απορημένος σχολίαζε την εμμονή των Ευρωπαίων να συνεισφέρουν οι Αφρικάνοι, που πάσχουν από ακραία ενεργειακή φτώχεια, στη μείωση των ρυπογόνων ουσιών από την παραγωγή ηλεκτρισμού. Οι Ευρωπαίοι, αυτοί που εμπόδισαν την Αφρική να αναπτυχθεί με αποτέλεσμα 600 εκατομμύρια άνθρωποι, ο μισός πληθυσμός της, ακόμα να μην έχει ηλεκτρικό ρεύμα!
Ο ρατσισμός των Ευρωπαίων είναι συστατικό στοιχείο του πολιτισμού τους, της ίδιας τους της ύπαρξης. Όλο το ευρω-αμερικάνικο οικοδόμημα δεν θα είχε το επίπεδο που έχει εάν δεν έκαναν γενοκτονίες και λεηλασίες. Σε 70 εκατομμύρια υπολογίζονται από τους ειδικούς στα αμερικάνικα πανεπιστήμια, οι ιθαγενείς που πέθαναν εξ αιτίας των ευρωπαϊκών κατακτήσεων στην αμερικάνικη ήπειρο. Χωρίς να υπολογίζονται και τα εκατομμύρια των Αφρικάνων που σκλαβώθηκαν για να τους αναπληρώσουν. Όλο το δυτικό οικοδόμημα δεν θα υπήρχε στη μορφή που το γνωρίζουμε αν δεν είχαν οι Ευρωπαίοι επί τουλάχιστον 500 χρόνια λεηλατήσει τους λαούς, όλη την ανθρωπότητα σε όλη τη γη.
Και αντί να καλλιεργηθεί μια αυτογνωσία και ένα πολιτισμός που έστω τώρα θα ανασκευάσει τις αντιλήψεις των Δυτικών ώστε να επωφελούνται όλοι απ’ όσα προσφέρει η γήινη σφαίρα και η ανθρώπινη γνώση, οι Ευρωπαίοι, σαν μαστουρωμένοι, συνεχίζουν το ίδιο μοτίβο. Δεν βλέπουν το επικρεμάμενο αδιέξοδό τους, δεν βλέπουν ότι κινδυνεύουν να στερηθούν πολλά επειδή ο κόσμος ξυπνάει και εξακολουθούν να συμπεριφέρονται το ίδιο αλαζονικά σαν μην έχει μεσολαβήσει τίποτα.
Άκουσα τον ανεκδιήγητο Μπορέλ, τον εκπρόσωπο τάχα μου της Ευρώπης, να λέει δημόσια κατά λέξη ότι «η Ευρώπη είναι ένας κήπος, ενώ έξω από την Ευρώπη είναι η ζούγκλα που αν δεν την αναχαιτίσουμε θα μας καταπιεί»! Τι λέει το άτομο; Βραβείο Νόμπελ ρατσισμού, αν υπήρχε, θα το διεκδικούσε επάξια γιατί αυτό πιστεύει κι ο μέσος Ευρωπαίος, κεντροευρωπαϊκής ή αμερικανικής κοπής. Κι ας τρέχει ο Σολτς στο Πεκίνο για τις πολύτιμες εμπορικές σχέσεις με τους Κινέζους , τους κίτρινους, τους σχιστομάτηδες, που οι γυναίκες τους, κατά την ευρωπαϊκή φυλετική ανθρωπολογία, έχουν μικρά αιδοία!
Η πίσω όψη
Αυτή την αλαζονεία άρχισα να τη νιώθω σχεδόν από τις πρώτες μου επαφές με τον δυτικό κόσμο, παρ’ όλο που ήμουν ένας ενθουσιώδης αποδέκτης της δυτικής κουλτούρας από τα εφηβικά μου χρόνια. Το 1972, με τα λεφτά που είχα περισσέψει από την εργασία μου και με ένα σακίδιο στην πλάτη και μακριά μαλλιά, πήρα στην κυριολεξία τους δρόμους και με ώτο-στοπ γύριζα στην Ευρώπη επί τρεισήμισι περίπου μήνες για να γνωρίσω από κοντά τον κόσμο που παρακολουθούσα από μακριά. Πήγα σε πολλές χώρες και πόλεις με κάθε μέσο, κοιμόμουν όπου εύρισκα, γνώρισα πάρα πολλούς ανθρώπους, είδα, άκουσα κι έμαθα χρήσιμα πράγματα. Κάποια απ’ αυτά που είχα στο μυαλό μου επαληθεύτηκαν, αλλά πολλά περισσότερα απομυθοποιήθηκαν. Κι αυτό έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην αναθεώρηση εκτιμήσεων που θεωρούνταν δεδομένες. Η Ευρώπη δεν ήταν ακριβώς όπως την είχα φανταστεί. Τα επιτεύγματα ήταν εντυπωσιακά, αλλά ό,τι κρυβόταν από πίσω τους δεν ήταν ούτε καθαρό ούτε αξιοθαύμαστο. Μόνο αν εθελοτυφλείς, είσαι άσχετος ή πωρωμένος αποδέχεσαι το ευνοϊκό για σένα αποτέλεσμα όσο αποτρόπαια κι αν είναι τα κίνητρα και τα μέσα επίτευξής του.
Η άμεση εμπειρία με επηρέασε στις αποφάσεις και τους προσανατολισμούς μου. Η προοδευτική τους κουλτούρα ήταν πολύ ενδιαφέρουσα, ελκυστική και ωφέλιμη, αλλά στο εποικοδόμημα και στη βάση της κοινωνίας ήταν αδιαπέραστος ο αλαζονικός δυτικός άνθρωπος που έβλεπε όλους τους άλλους ως υποδεέστερους. Κι εγώ δεν είχα καμία ανάγκη ούτε διάθεση, επειδή μου άρεσαν οι Ρόλινγκ Στόουνς, ο Σαρτρ και ο Μαρξ, να γίνω αυτού του τύπου Ευρωπαίος. Μπορούσα να προσλαμβάνω τα θετικά της Ευρώπης χωρίς να είμαι υποχρεωμένος να μεταλλαχθώ σε Κεντροευρωπαίο. Η οπτική μου ήταν συμβατή με κάθε τι προοδευτικό και όμορφο απ’ όπου κι αν προερχόταν και ασύμβατη με κάθε τι αντιδραστικό και συντηρητικό ακόμα κι αν είχε λαμπερή πρόσοψη. Ήταν αδύνατο να συνταιριάξω μέσα στο μυαλό μου και να συμψηφίσω το προοδευτικό μέρος που εκφραζόταν από μια μειοψηφία με το συντηρητικό και αντιδραστικό που ήταν καθεστώς. Κι έτσι, γεμάτος εικόνες και ήχους, δεν έβλεπα την ώρα να γυρίσω πίσω στην Ελλάδα.
Ο πρώτος Εγγλέζος οδηγός που μου έκανε την εκδούλευση να με πάρει μαζί του από το Ντόβερ στο Λονδίνο, ευχαριστήθηκε που ήμουν κάτασπρος και μιλούσα αγγλικά καλύτερα απ’ αυτόν αν και δεν ήξερε καλά-καλά πού βρίσκεται η Ελλάδα. Οδηγούσε ένα αυτοκίνητο που ανήκε στην εταιρία που εργαζόταν, για το μεροκάματο, κι ένιωθε ότι ήταν προνομιούχος κι ανώτερος από τους αλλοδαπούς επειδή ανήκε στην British Empire! Κι όπως διαπίστωνα παρακολουθώντας τις συμπεριφορές τους και διερευνώντας τις πεποιθήσεις τους, αυτή η αλαζονεία και υπεροψία είναι ένα βαθιά ριζωμένο -με παραλλαγές και διαβαθμίσεις κατά χώρα και λαό- συστατικό στοιχείο της ευρωπαϊκής κουλτούρας που τους ενώνει έναντι όλων των άλλων.
No happy end
Στις μέρες μας, από σκοπιμότητα βάφτισαν Ευρωπαίους τους Ουκρανούς και τους αγάπησαν, ενώ μέχρι χτες τους θεωρούσαν κατώτερους επειδή είναι σλαβικής καταγωγής. Παρομοίως απεχθάνονται τους Άραβες, τους Πέρσες, τους Κινέζους, τους Ινδούς, τους Εβραίους, τους Τούρκους, τους μαύρους και τους Βενεζουελάνους. Είναι τόσο εύκολο να το αποδείξει κανείς αυτό που δεν χρειάζεται καν να το προσπαθήσει.
Αυτές οι χώρες της Ευρώπης που με παγκόσμια μέτρα και σταθμά είναι κουτσουλιές σε μέγεθος και οι λαοί τους ολιγάριθμοι μέσα στη διεθνή ανθρωπογεωγραφία, περνούν τώρα από το θόλωμα που τους προκάλεσε η υπεροψία και η αλαζονεία της ισχύος και της υπεροχής στην τύφλωση. Γι’ αυτό άρχισαν να πέφτουν από χαντάκι σε χαντάκι. Αλλοπρόσαλλες πολιτικές, πολιτικοί για τα μπάζα, ασυναρτησίες και αυτοκαταστροφικές τάσεις. Όσο η αίσθηση της δύναμής τους κλονίζεται πάνω από το κινούμενο έδαφος και την αναπάντεχη τροπή που παίρνουν οι διεθνείς καταστάσεις, τόσο πιο κωμικοτραγική θα είναι η αποκαθήλωση της ευρωπαϊκής αλαζονείας και υπεροψίας. Που πιθανότατα δεν θα είναι καθόλου ευχάριστη ούτε ομαλή. Αν και το λογαριασμό πάλι τα κορόιδα θα τον πληρώσουν, των κάτω τάξεων, που έφαγαν το παραμύθι της ανωτερότητας με το οποίο αιώνες τώρα διαποτίζουν τις κοινωνίες τους οι ευρωπαϊκές ελίτ.
Πάντως, η επιστήμη έχει ήδη σηκώσει τα χέρια ψηλά. Η αλαζονεία και μεγαλομανία από την οποία πάσχει η Ευρώπη είναι μάλλον ανίατη.
