Χιτσκοκικό σασπένς, σκωτσέζικο ντους και έκπληξη Κάμερον

Τι έδειξαν οι βρετανικές εκλογές – «Άγγλος ασθενής» οι Εργατικοί

Του Χρήστου Γιοβανόπουλου

Τα exit polls, αν και φαίνονταν απίστευτα, προέβλεψαν τα πάντα. Ή σχεδόν. Την πρωτιά και νίκη των Συντηρητικών (Τόρις), τη μεγάλη πτώση των Εργατικών, τη σαρωτική εκτόξευση του Σκωτικού Εθνικού Κόμματος (SNP), την κατάρρευση των Φιλελεύθερων Δημοκρατών. Σε μια εκλογική βραδιά, όμως, χιτσκοκικού σασπένς, δεν μπόρεσαν να προβλέψουν τη μεγαλύτερη ανατροπή: Η τάση ενίσχυσης των Συντηρητικών ξεπέρασε κάθε προσδοκία, δίνοντάς τους την πλειοψηφία και ανατρέποντας τις προβλέψεις για αδυναμία συγκρότησης κυβέρνησης.

Πατήστε και δείτε τον πίνακα σε μεγαλύτερο μέγεθος:

Η τακτική που τους χάρισε την επιτυχία

Η επίτευξη πλειοψηφίας δίνει την ευκαιρία στον Κάμερον να «ολοκληρώσει το οικονομικό του έργο», λόγο για τον οποίο ζήτησε τη στήριξη των ψηφοφόρων. Ωστόσο η απόδοση της νίκης των Συντηρητικών στην οικονομική «επιτυχία» της κυβέρνησης συμμαχίας δεν φαίνεται να προσφέρει μία πειστική εξήγηση. Άλλωστε η κατανομή των «αγαθών» της ανάπτυξης των τελευταίων χρόνων, στηριγμένης σε περικοπές, λιτότητα και ευελιξία στην αγορά εργασίας, ενίσχυσε τις ανισότητες στη χώρα τόσο σε ταξικό επίπεδο όσο και σε γεωγραφικό. Τα όποια οφέλη ενίσχυσαν τα ανώτερα στρώματα, αυξάνοντας το χάσμα πλούσιων-φτωχών, αλλά και συσσωρεύτηκαν στην περιοχή της νοτιοανατολικής Αγγλίας, όπου βρίσκεται το Λονδίνο. Αυτό εξηγεί και τις έντονα αποκλίνουσες, από τον πολιτικό κορμό της χώρας, τάσεις των ψηφοφόρων στις υπόλοιπες περιοχές της Βρετανίας.

Αυτό, όμως, που περισσότερο ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά των δεξιών ψηφοφόρων φαίνεται να ήταν η πιθανότητα συγκυβέρνησης Εργατικών και Σκωτικού Εθνικού Κόμματος. Οι Συντηρητικοί το ανέδειξαν σε κύριο θέμα, ποντάροντας στα εθνικιστικά αντανακλαστικά του βρετανικού εκλογικού σώματος. Μία τέτοια τακτική είχε πολλούς αποδέκτες. Από τη μία, δυσκόλευε την εκλογική δουλειά των Εργατικών που επικεντρωνόταν στο οικονομικό πεδίο, με υποσχέσεις για πιο αργούς ρυθμούς και πιο ισολογισμένες περικοπές και για ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας (NHS). Ταυτόχρονα οι Τόρις, ποντάροντας στον «εθνικό κίνδυνο», συνέδεαν την επιλογή αυτή και με απόρριψη των πολιτικών κράτους πρόνοιας που ακολουθεί το Σκωτικό Εθνικό Κόμμα. Από την άλλη, επανακαθόριζε το εθνικό ζήτημα, τοποθετώντας το σαν «μάχη για τη διατήρηση της ενότητας του Βασιλείου» και όχι σαν «αγώνα για εθνική κυριαρχία ενάντια στην Ε.Ε.», όπως το έθετε το UKIP, περιορίζοντας έτσι και διαφυγές ψηφοφόρων προς το κόμμα του Νάιτζελ Φάραντζ.

Αυξανόμενη απονομιμοποίηση του διπολισμού

Το μείγμα των τακτικών των Συντηρητικών στέφθηκε, εκ του αποτελέσματος, με επιτυχία. Ωστόσο, δεν θα υπερέβαλε κάποιος χαρακτηρίζοντάς την ως «πύρρειο νίκη». Οι Συντηρητικοί μπορεί να επέζησαν της πολιτικής ρευστότητας και των τάσεων αναμόρφωσης κερδίζοντας μία ακόμα ευκαιρία, αλλά η σαρωτική επικράτηση του SNP στη Σκωτία, και η άνοδος του UKIP στην Αγγλία, «αποκαλύπτουν τις βαθιές ρωγμές στο Ηνωμένο Βασίλειο» όπως έγραψαν οι Financial Times, συμπληρώνοντας πως «οι εκλογές του 2015 ίσως προαγγέλλουν μία ακόμα μεγαλύτερη χαλάρωση των δεσμών που συγκρατούν ενιαίο το Ηνωμένο Βασίλειο»… ή και των δεσμών της βρετανικής κοινωνίας με τα κατεστημένα πολιτικά κόμματα, θα προσθέταμε.

Η χάραξη πετυχημένων τακτικών πάνω στον καθορισμό του εθνικού και ταξικού στοιχείου, όπως αυτά ορίζονται ανάμεσα σε διάφορα δίπολα (Σκωτία-Βρετανία, Βρετανία-Ε.Ε., νεοφιλελευθερισμός-κοινωνικό κράτος κ.λπ.) καθόρισαν, όπως φαίνεται, το αποτέλεσμα των εκλογών. Αλλά την ίδια στιγμή αυτό, και παρά τη δεύτερη συνεχόμενη άνοδο της συμμετοχής έστω και κατά 1% αυτή τη φορά, συμβαίνει πάνω στο έδαφος μίας αυξανόμενης δυσπιστίας προς τις κατεστημένες πολιτικές δυνάμεις. Μίας πορείας απονομιμοποίησης του κατεστημένου διπολικού πολιτικού συστήματος, ενεργής και διαβρωτικής, που γίνεται όλο και πιο ορατή παρά την παρεμπόδιση της έκφρασής της από το «μονοεδρικό με απλή πλειοψηφία» εκλογικό σύστημα.

Το Σκωτικό Εθνικό Κόμμα άρθρωσε ένα επίσης πετυχημένο πολιτικό πρόγραμμα μίας μη εθνικιστικής συνύφανσης κοινωνικού κράτους και λαϊκής κυριαρχίας στην προοπτική της εθνικής ανεξαρτησίας, αποσπώντας τις 56 από τις 59 έδρες της Σκωτίας. Η ολοκληρωτική του νίκη εξαφάνισε τα τρία μεγάλα βρετανικά κόμματα από τον εκλογικό χάρτη της Σκωτίας, κοστίζοντας 39 έδρες στους Εργατικούς, 10 στους Φιλελεύθερους Δημοκράτες και 1 στους Συντηρητικούς. Αν η επιτυχία των Σκωτσέζων ενάντια στους Εργατικούς, τους στέρησε την ευκαιρία να καταστούν ρυθμιστές του πολιτικού παιχνιδιού σε μία πιθανή συγκυβέρνηση μαζί τους, η νίκη τους ήδη καθορίζει δομικά το μέλλον της Μ. Βρετανίας, αλλάζοντας το γεωγραφικό και τον πολιτικό της χάρτη.

Παραιτείται ο ηγέτης των Εργατικών

Αν κάποιοι φέρουν την ευθύνη για την κατάρρευση των ελπίδων μίας αντι-Τόρις συμμαχικής κυβέρνησης, αυτοί δεν είναι άλλοι από τους ίδιους τους Εργατικούς. Παρά τα πέντε χρόνια νεοφιλελεύθερων πολιτικών και κοινωνικών περικοπών και τον καταποντισμό των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, δεν κατάφεραν να αποσπάσουν παρά μόνο ένα έξτρα 1,4%, εκτός Σκωτίας, κερδίζοντας λίγες μόνο επιπλέον έδρες. Προς το τέλος της εκλογικής περιόδου ο επικεφαλής των Εργατικών Εντ Μίλιμπαντ προσπάθησε να κάνει μία ρητορική στροφή αριστερά. Προσπάθησε, ακόμη, να αντιμετωπίσει τη μαζική δυσαρέσκεια, ειδικά των νέων, προς τους πολιτικούς αλλά και προς τις παλιότερες Εργατικές κυβερνήσεις, δηλώνοντας ότι… αν εκλεγεί θα στήσει μία πέτρινη στήλη με τις δέκα βασικές υποσχέσεις του έξω από την πρωθυπουργική κατοικία της Ντάουνινγκ Στριτ. Τίποτα από αυτά όμως, ούτε και η υπεράσπιση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, με τεράστια αξία στη βρετανική συλλογική συνείδηση σαν σύμβολο και στοιχείο ταυτότητας της μεταπολεμικής Βρετανίας, δεν ήταν αρκετά για να αποφύγουν οι Εργατικοί το χειρότερο αποτέλεσμα από το 1987. Ένα αποτέλεσμα που οδήγησε τον Μίλιμπαντ σε παραίτηση και που καθιστά το κόμμα του «Άγγλο ασθενή».

Κι άλλες παραιτήσεις

Το πρώην τρίτο κόμμα της Βρετανίας, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, αποτελούν τον άλλο μεγάλο χαμένο. Ο καταποντισμός (χάνουν 48 από τις 56 έδρες και πέφτουν στο 7,8% από το 23%) οδήγησε σε παραίτηση τον ηγέτη τους Νικ Γκλεγκ. Το 2010 είχαν αναδειχθεί τρίτοι με μόλις 6% πίσω από τους Εργατικούς και πρόβαλλαν σαν ένας αξιόλογος τρίτος πόλος, που θα μπορούσε να σπάσει το σκληρό διπολισμό της βρετανικής πολιτικής σκηνής. Η επιλογή τους όμως να συμμαχήσουν με τους Συντηρητικούς διέψευσε κάθε τέτοια προσδοκία, απομακρύνοντας από κοντά τους χιλιάδες, νεαρής ηλικίας κυρίως, ψηφοφόρους που τους είχαν στηρίξει.

Παραδόξως, παραιτήθηκε και ο Νάιτζελ Φάραντζ, ηγέτης της νέας ανερχόμενης πολιτικής δύναμης, του UKIP (Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου), παρά την άνοδο της επιρροής του κόμματός του στο 12,7% (από 3,1%). Λόγω εκλογικού νόμου το UKIP κερδίζει μόνο μία έδρα, και ο ίδιος παραιτήθηκε, όπως είχε υποσχεθεί πως θα κάνει αν δεν κερδίσει στη δική του μονοεδρική περιφέρεια. Η άνοδος του UKIP με μία εθνικιστική αντι-ευρωπαϊκή ατζέντα και ρατσιστικό λόγο, επίσης αντανακλά και μαζεύει τη δυσαρέσκεια εξαιρετικά μεγάλων κομματιών της αγγλικής κοινωνίας απέναντι στις κατεστημένες πολιτικές δυνάμεις και τη χειροτέρευση των όρων ζωής τους. Την ίδια στιγμή όμως, όπως έχουν εντοπίσει διάφοροι αναλυτές, η διείσδυσή του στις λαϊκές μάζες προσκρούει στη θέση του για ιδιωτικοποίηση του NHS.

***************