Η σύνθεση της ευρωβουλής αποτελεί έναν μάλλον παραμορφωμένο καθρέφτη της βούλησης των πολιτών των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μερικές από τις αιτίες γι’ αυτό πρέπει να αναζητηθούν στο εκάστοτε ύψος της συμμετοχής, αλλά και στην επιβολή ενός ελάχιστου ποσοστού στα περισσότερα κράτη μέλη για την είσοδο στην ευρωβουλή. Έτσι ένα σημαντικό τμήμα των εκλογέων δεν εκπροσωπείται. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, το 21% (1,2 εκατομμύρια πολίτες) ψήφισε κόμματα που έμειναν εκτός ευρωβουλής λόγω του ορίου του 3% – με πιο ακραίο παράδειγμα αυτό του ΜέΡΑ25, που δεν εξέλεξε ευρωβουλευτή για λίγες εκατοντάδες ψήφων. Το ίδιο και στη Γαλλία, όπου το όριο εισόδου στην ευρωβουλή είναι 5%, με αποτέλεσμα να μην εκπροσωπείται το 20% των ψηφοφόρων (4,5 εκατομμύρια πολίτες), κ.ο.κ.
Παρ’ όλα αυτά, η σύνθεση της νέας ευρωβουλής επιβεβαιώνει σε γενικές γραμμές τις τάσεις της μεγάλης αναστάτωσης που διαπερνά τα τελευταία χρόνια το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα – πόσο μάλλον που η συμμετοχή σημείωσε φέτος σημαντική άνοδο: 50,9% έναντι 42,6% το 2014. Κύρια θύματα ήταν οι παραδοσιακές «μεγάλες δυνάμεις» του: το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και οι κεντροαριστεροί Σοσιαλδημοκράτες. Αυτές οι δύο οικογένειες χάνουν 80 έδρες σε σχέση με το 2014, και μαζί την απόλυτη πλειοψηφία που από κοινού διέθεταν μέχρι σήμερα. Αυτό σημαίνει ότι θα αναγκαστούν να αλλάξουν συνήθειες και να παζαρεύουν πλέον κρίσιμα πόστα και αποφάσεις και με άλλες δυνάμεις.
Πιο δυνατοί οι ευρωσκεπτικιστές
Όμως τη μεγαλύτερη αναστάτωση προκάλεσε η (αναμενόμενη) ενδυνάμωση των λεγόμενων ευρωσκεπτικιστών και «εθνολαϊκιστών», με πρωταγωνιστικό τον ρόλο του νέου βρετανικού κόμματος Brexit, του γαλλικού Εθνικού Συναγερμού της Λεπέν και της ιταλικής Λέγκας του Σαλβίνι. Δεν πρόκειται βέβαια για ενιαίο μπλοκ: ανήκουν σε διαφορετικές ευρωομάδες, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την EFDD (Ευρώπη της Ελευθερίας και της Άμεσης Δημοκρατίας), στην οποία συγκατοικούν μεταξύ άλλων το βρετανικό κόμμα Brexit και οι Ιταλοί των 5 Αστέρων: ο θρίαμβος των Βρετανών αντιστάθμισε και με το παραπάνω τις βαριές απώλειες του κόμματος του Ντι Μάιο. Το ίδιο, η άνοδος των κομμάτων της Λεπέν και του Σαλβίνι κάλυψε τη μεγάλη πτώση «παραδοσιακών» ακροδεξιών ή και νεοφασιστικών κομμάτων σε μια σειρά ευρωπαϊκές χώρες (Δανία, Ολλανδία, Ελλάδα κ.λπ.).
Η σύνθεση της νέας ευρωβουλής επιβεβαιώνει σε γενικές γραμμές τις τάσεις της μεγάλης αναστάτωσης που διαπερνά τα τελευταία χρόνια το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα
Πάντως είναι αμφίβολο αν οι ευρωομάδες της νέας ευρωβουλής θα συνεχίσουν να υπάρχουν με τη σημερινή μορφή και σύνθεσή τους, καθώς στο ευρωσκεπτικιστικό ρεύμα βρίσκονται σε εξέλιξη πυρετώδεις διαπραγματεύσεις. Είναι πιθανό οι μεγάλοι κερδισμένοι των εκλογών, αν τα βρουν μεταξύ τους, να επιχειρήσουν τη δημιουργία μιας νέας ευρωομάδας. Υπολογίζουν στη συμμετοχή μιας πλειάδας ακόμη ευρωβουλευτών που υποστηρίχθηκαν από νέα κόμματα, κυρίως ευρωσκεπτικιστικά, τα οποία κατάφεραν να περάσουν το όριο εισόδου στην ευρωβουλή σε διάφορα κράτη μέλη. Γεγονός παραμένει ότι, αν ενώνονταν οι ευρωβουλευτές αυτού του ετερόκλητου ρεύματος, θα σχημάτιζαν την πρώτη σε δύναμη ευρωομάδα, ξεπερνώντας σε αριθμό εδρών το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα – το οποίο καλείται να αντιμετωπίσει «με το καλημέρα» και νέα συρρίκνωσή του, αν αποχωρήσουν οι 13 ευρωβουλευτές του ουγγρικού Fidesz.
Συμπερασματικά, ακόμη και με τα αλλεπάλληλα φίλτρα που χρησιμοποιούνται για τη «βελτίωση» της λαϊκής ψήφου, η νέα ευρωβουλή αντανακλά το πέρασμα σε μια νέα εποχή. Οι παλιοί συσχετισμοί αποσαθρώνονται και νέα επίδικα καθορίζουν τις επιλογές των πολιτών, που σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό βγαίνουν από τον «μονόδρομο» μιας ευρωκρατίας που επιδεικτικά τσαλαπατά τη βούλησή τους και αγνοεί τις ανάγκες τους. Πάντως το γεγονός ότι δεν διαφαίνεται ακόμη η διαμόρφωση μιας σταθεροποιητικής νέας ισορροπίας δεν θα αποτελέσει πρόβλημα για τη λειτουργία της νέας ευρωβουλής: έτσι κι αλλιώς αυτή παραμένει χωρίς ουσιαστικές αρμοδιότητες, χωρίς τη δυνατότητα να νομοθετεί, βιτρίνα ανεξέλεγκτων «θεσμών» που δίνουν λογαριασμό μόνο στις ελίτ.
Και η Αριστερά;
Η ευρωομάδα GUE/NGL, που συγκεντρώνει το σύνολο σχεδόν των ευρωβουλευτών που αναφέρονται στην Αριστερά, βγαίνει από τις κάλπες βαριά λαβωμένη και πιο ετερόκλητη παρά ποτέ. Με μόλις 38 έδρες έναντι των 52 που είχε στην απερχόμενη ευρωβουλή, η αριστερή ευρωομάδα είναι σε πορεία αποδρομής, αποτέλεσμα της αδυναμίας ή και της απροθυμίας των περισσότερων κομμάτων που τη συνιστούν να απαντήσουν στις αγωνίες και τα θέλω της λαϊκής πλειοψηφίας. Με μια συνθηματολογία γενικόλογη και παλιάς κοπής, και με τα περισσότερα αριστερά κόμματα να μετατρέπονται σε ουρά των ιδεολογημάτων και των πολιτικών της παγκοσμιοποίησης, ήταν μια αναπόδραστη κατάληξη. Τα παραπάνω οδήγησαν όμως και σε ανατροπή και των ενδοαριστερών συσχετισμών: μια σειρά πυλώνες του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς, βασικής συνιστώσας της ευρωομάδας GUE/NGL, συρρικνώθηκαν ή και δεν εκπροσωπούνται καθόλου. Στην τελευταία κατηγορία ανήκει το ιστορικό Γαλλικό Κ.Κ., που δεν εξέλεξε ούτε έναν ευρωβουλευτή (είχε 3). Το ίδιο συνέβη και με όλες οι εκδοχές της ιταλικής Αριστεράς, που είχαν συνολικά 3 ευρωβουλευτές – τώρα, κανέναν…
Κατά τα άλλα, τρεις χώρες έστειλαν από μια εξάδα ευρωβουλευτών η καθεμία, σχεδόν το 50% του συνόλου της ευρωομάδας: 1) Έξι ευρωβουλευτές εξέλεξε η Ανυπότακτη Γαλλία του Μελανσόν, «μαύρο πρόβατο» της ευρωπαϊκής Αριστεράς: όμως το 6,3% που απέσπασε θεωρείται απογοητευτικό. 2) Η επόμενη εξάδα ανήκει στους Podemos, που σημείωσαν και νέα πτώση – μαζί με την εκλείψασα πλέον ισπανική Ενωμένη Αριστερά, είχαν 11 ευρωβουλευτές στην απερχόμενη ευρωβουλή… 3) Τελευταία εξάδα, αυτή του ΣΥΡΙΖΑ, που όμως μάλλον βάζει πανιά για «ανασύνθεση με τους σοσιαλιστές»: ήδη ο Τσίπρας δήλωσε ότι υποστηρίζει την υποψηφιότητα του Τίμερμανς για την προεδρία της Κομισιόν. Ακολουθεί η γερμανική Αριστερά με 5 ευρωβουλευτές (έχασε 3), το Μπλόκο και το Πορτογαλικό Κ.Κ. με 4 (κέρδισε 1 έδρα το πρώτο εις βάρος του δεύτερου, τελικό άθροισμα ίδιο με του 2014), και τα υπόλοιπα κόμματα με 1 έδρα. Χαρακτηριστικά, το Σιν Φέιν έχασε 2 από τις 3 έδρες του στην Ιρλανδία (και διατήρησε τη μία που είχε στη «βρετανική» Βόρεια Ιρλανδία), ενώ παρόμοια απώλεια υπέστη και το Κ.Κ. Βοημίας και Μοραβίας (Τσεχία).
