Ο Αμερικανικός Βούβαλος του Ντέιβιντ Μάμετ στο Θέατρο Πορεία. Γράφει η Χριστίνα Ανδρέου
Τα πάντα μετριούνται με χρήμα; Τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το χρήμα; Το εύκολο και γρήγορο κέρδος; Την απάτη, την κλεψιά, το έγκλημα με σκοπό τον πλουτισμό; Τις big business ή ελληνιστί την… έξυπνη μπίζνα; Στο όνομα του- καλώς ή κακώς, νομίμως ή παρανόμως- επιχειρείν η σύγχρονη κοινωνία βρίσκει το τέλειο άλλοθι για να διαπράττει τα μεγαλύτερα εγκλήματα; Δεκάδες ερωτήματα που θίγονται εμμέσως πλην σαφώς στον Αμερικανικό Βούβαλο του Ντέιβιντ Μάμετ, γραμμένο στα 1975. Ο τίτλος, καθόλου τυχαίος, είναι εμπνευσμένος από το κλασικό νόμισμα των 5 cents των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικανικός Βούβαλος (American Buffalo) που στην πρώτη παράσταση έχει έναν αμερικανικό βούβαλο και στη δεύτερη παράσταση το κεφάλι ενός Ινδιάνου. Χωρίς να βομβαρδίζει το έργο με έκδηλες πολιτικές προεκτάσεις, αλλά αφήνοντας τις πράξεις και το ήθος των ηρώων του να μιλήσουν από μόνα τους, ο Μάμετ χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο νόμισμα για να υφάνει τον ιστό της φαινομενικά απλής ιστορίας του: τρία λούμπεν στοιχεία, τρεις άνθρωποι του περιθωρίου αποφασίζουν να κλέψουν μια συλλογή με παλιά νομίσματα των 5 cents και να κάνουν τη γερή τους μπάζα, χωρίς πολύ κόπο και κόστος. Κάθε έννοια της ηθικής καθώς προχωράει η δράση αναστέλλεται και τη θέση της παίρνει η άγρια ανθρώπινη φύση, ο νόμος του ισχυρού, ο νόμος του χρήματος. Ο ένας εκ των τριών, ο δάσκαλος, καταλήγει μιαν ανάσα πριν από το τέλος του έργου να σπάσει στο ξύλο τον νεαρό Μπομπ και πιο αδύναμο κρίκο της ομάδας, φυσικά με την άδεια του Ντον, ιδιοκτήτη ενός παλιατζίδικου και πρωταγωνιστή του έργου, θεωρώντας τον υπεύθυνο για την αποτυχία της όλης «επιχείρησης». Μιας επιχείρησης που καταδεικνύει την κουλτούρα μιας ολόκληρης κοινωνίας – με αμερικανικό, ελληνικό, γερμανικό, κινεζικό κ.ο.κ. διαβατήριο είναι άνευ σημασίας. Αυτό που έχει σημασία είναι πως αυτή η κοινωνία έχει χάσει κάθε έννοια συνείδησης προκειμένου να ακολουθήσει με ιερή προσήλωση τους κανόνες του υλιστικού της κόσμου…
Τα της παράστασης
Η παράσταση στο Θέατρο Πορεία ήταν μια ουσιαστική δουλειά συνόλου. Δύσκολα θα ξεχώριζες κάτι ή κάποιον. Όλοι έχουν το ίδιο μερτικό στη επιτυχία. Πραγματικά δεν υπάρχει ούτε μία σκιά που να χωλαίνει μέσα μου αυτό που είδα και άκουσα ως θεατής.
Η μετάφραση του Δημήτρη Τάρλοου δείχνει μια βαθιά γνώση της ελλειπτικής και κοφτής γλώσσας του Μάμετ, αλλά και η σκηνοθεσία του ήταν καίρια. Σαν το νερό που σιγοβράζει, αρχίζει να κοχλάζει και στο τέλος ξεχειλίζει, ο Τάρλοου ακολούθησε αυτόν τον υπόγειο ρυθμό του έργου με αποτέλεσμα στα τελευταία και πιο κρίσιμα λεπτά από τα απενοχοποιημένα χαμογελάκια και τα γελάκια, το κοινό να φτάσει στο σημείο να κοκαλώσει άφωνο στη θέση του.
Το άκρως μελετημένο και ατμοσφαιρικό σκηνικό και τα κοστούμια της Ελένης Μανωλοπούλου, τα άλλοτε ζεστά και άλλοτε παγωμένα παιχνίδια με το φως του Felice Ross λειτούργησαν σαν το ιδανικό περιτύλιγμα. Όσο για το τρίο των ηθοποιών, το βαθιά εκφραστικό και εσωτερικό Αλέξανδρο Μυλωνά, τον εκρηκτικό και στιγμές μεγαλειώδη Γιώργο Γάλλο και τον -αποκάλυψη- Παναγιώτη Καλαντζή, οι παραπάνω επιθετικοί προσδιορισμοί είναι μάλλον αρκετοί. Σπάνια σε μία σκηνή συναντιούνται τέτοιες υποκριτικές δυνάμεις. Σπάνια ταυτίζεις έναν ηθοποιό τόσο πολύ με έναν συγκεκριμένο ρόλο, σπάνια δεν ξεχωρίζεις πότε ο ηθοποιός υποδύεται έναν ρόλο ή… είναι ο ρόλος; Πολλά τα εύσημα και για το πρόγραμμα της παράστασης και από άποψη ύλης, αλλά και αισθητικής.
Το tip του θεατή
Σπεύσατε! Νομίζω πως η συγκεκριμένη παράσταση θα σας κάνει να αγαπήσετε ξανά το θεάτρο. Το καλό θέατρο.
Και αν λάβουμε υπ’ όψιν τα λεγόμενα του ίδιου του Μάμετ που θεωρεί τον Αμερικανικό Βούβαλο μια «κλασική τραγωδία» να είστε σίγουροι πως θα παρακολουθήσετε μια… μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας.
