Δείτε: μέρος α’ μέρος β’ μέρος γ’ μέρος δ’ μέρος ε’ μέρος στ’ μέρος ζ’
Στα σημαντικότερα γεγονότα της χρονιάς, αναμφίβολα εξέχουσα θέση κατέχει η εκλογή του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στη ηγεσία του ΚΚΣΕ και της Σοβιετικής Ένωσης, με απρόβλεπτες συνέπειες που θα αποδειχτούν κοσμοϊστορικές. Από κανένα μυαλό δεν περνάει πόσο μοιραίος θα αποδειχτεί, πριν λαλήσει τρις, αυτός ο πρώτος μεταξύ μετρίων ηγετών στα χέρια των οποίων έχει ξεπέσει η πρώτη σοσιαλιστική χώρα μετά από μία μεγάλη περίοδο ανάδειξής της σε κοιτίδα της επανάστασης προπολεμικά και σε υπερδύναμη μεταπολεμικά. Επίσης, μεγάλη βαρύτητα έχει η τρομακτική σφαγή χιλιάδων άοπλων Παλαιστινίων από Λιβανέζους χριστιανούς φαλαγγίτες -υπό την αιγίδα των Ισραηλινών- στα στρατόπεδα προσφύγων Σάμπρα και Σατίλα στη Βυρηττό. Αιφνίδια αεροπορική επιδρομή των Ισραηλινών στην Τύνιδα προσθέτει 50 νεκρούς μαχητές της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Παλαιστίνιοι καταλαμβάνουν το κρουαζιερόπλοιο Ακίλε Λάουρο απαιτώντας την απελευθέρωση φυλακισμένων συναγωνιστών τους.
Ενταύθα, ο Ανδρέας Παπανδρέου κάνει έξωση στον Κωνσταντίνο Καραμανλή από την προεδρία της δημοκρατίας και τον αντικαθιστά με τον δικαστή Χρήστο Σαρτζετάκη. Το ΠΑΣΟΚ κερδίζει ξανά τις εκλογές με 45,8% (Ν.Δ. 40,8%, ΚΚΕ 9,9% και ΚΚΕ εσ. 1%) για να εφαρμόσει το πρόγραμμα «720 μέρες λιτότητας». Στην επέτειο του Πολυτεχνείου, η Ελληνική Αστυνομία το πρωί καταθέτει στεφάνι και το βράδυ, κατά τη διάρκεια αψιμαχιών, ο αστυνομικός Α. Μελίστας δολοφονεί με μία σφαίρα στο κεφάλι τον 15χρονο Μιχάλη Καλτεζά. Στα Εξάρχεια, τοιχοκολλιέται η αφίσα «Να διαλυθούν τα ΜΑΤ». Τέσσερις πολιτικές δολοφονίες είναι πάρα πολλές. Η «17 Νοέμβρη» εκτελεί τον εκδότη της «Απογευματινής» και υπουργό επί χούντας Νίκο Μομφεράτο και ανατινάζει ένα λεωφορείο των ΜΑΤ, η «Αντικρατική Πάλη» εκτελεί τον εισαγγελέα Γ. Θεοφανόπουλο και από ανταλλαγή πυροβολισμών σκοτώνεται ο Χρήστος Τσουτσουβής.
Σε διεθνές επίπεδο, γίνονται συγκρούσεις μελών της «Αλληλεγγύης» με την αστυνομία στο Γκντάνσκ της Πολωνίας και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν επισκέπτεται νεκροταφείο των ναζί στο Μπέλσεν της Γερμανίας. Στη Μπογκοτά (Κολομβία) σκοτώνονται 50 άτομα όταν η αστυνομία και ο στρατός εισβάλουν στο δικαστικό μέγαρο που έχει καταληφθεί από αντάρτες και στη Φιλαδέλφεια, η αμερικάνικη αστυνομία βομβαρδίζει ένα σπίτι στο οποίο έχουν καταφύγει τρία καταζητούμενα μέλη της οργάνωσης Move με αποτέλεσμα να καούν 61 σπίτια στη γειτονιά, να μείνουν άστεγοι 236 άνθρωποι και να σκοτωθούν έντεκα άτομα, μεταξύ των οποίων και τέσσερα παιδιά! Στη Νέα Ζηλανδία, πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών της Γαλλίας βυθίζουν με δύο βόμβες στα ύφαλα το Rainbow Warrior, σκοτώνοντας ένα μέλος του πληρώματος, επειδή το σκάφος της οικολογικής οργάνωσης Greenpeace παρενοχλεί τις πυρηνικές δοκιμές των Γάλλων στον Ειρηνικό. Στην Αγγλία, απεργούν οι δημοσιογράφοι του BBC γιατί κόπηκε εκπομπή που περιλάμβανε συνέντευξη με στέλεχος του ιρλανδέζικου Σιν Φέιν. Ξεσπούν ταραχές στο Μπρίξτον και σε άλλες περιοχές από αντίδραση στη δολοφονία μιας μαύρης γυναίκας από την αστυνομία. Ακόμα χειρότερη είναι η κατάσταση στα γήπεδα. Από φωτιά στο Μπράντφορντ, ο απολογισμός είναι 56 νεκροί και 265 τραυματίες. Και στο Χέιζελ, στο Λίβερπουλ, από επίθεση ντόπιων χούλιγκαν εναντίον οπαδών της Γιουβέντους, καταγράφονται 39 νεκροί, οι περισσότεροι από ασφυξία, και 600 τραυματίες. Ο Πάπας επισκέπτεται τη Νότια Αφρική, αλλά το ρατσιστικό καθεστώς δολοφονεί 40 μαύρους και θέτει υπό κράτηση 500 μαθητές επειδή αρνούνται, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, να πάνε σχολείο. Οι τραγωδίες συμπληρώνονται με μεγάλες φυσικές καταστροφές. Ηφαιστιακή έκρηξη σκοτώνει 20.000 άτομα στην Κολομβία, κυκλώνας και παλιρροϊκά κύματα πνίγουν 10.000 άτομα στο Μπάνγκλα Ντες και χιλιάδες είναι οι νεκροί από σεισμό στο Μεξικό.
Αυτοί που φεύγουν…
Ανάμεσα στις απώλειες διακεκριμένων ανθρώπων ξεχωρίζουν του ποιητή Νίκου Εγγονόπουλου, του χαράκτη Τάσσου, του συνθέτη Δημήτρη Γκόγκου-Μπαγιαντέρα («Σαν μαγεμένο το μυαλό»), του συγγραφέα Γιώργου Ιωάννου, του ηγέτη της Αλβανίας Ενβέρ Χότζα, του νομπελίστα Γερμανού συγγραφέα Χάινριχ Μπελ («Κλόουν» και «Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ») και του ηθοποιού και σκηνοθέτη Όρσον Γουέλες.
«Φεύγουν», επίσης, οι τραγουδιστές Κώστας Ρούκουνας και Θανάσης Ευγενικός, ο μπουζουξής Ανέστος Αθανασίου, ο ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου, ο κομφερανσιέ Γιώργος Οικονομίδης, οι ηθοποιοί Λάμπρος Κωνσταντάρας και Τάκης Μηλιάδης, ο ρεμπέτης Κώστας Τζόβενος, ο τραγουδιστής Ρίκι Νέλσον (Hello Mary Lou), ο Ρώσος ζωγράφος Μαρκ Σαγκάλ, οι ηθοποιοί Γιουλ Μπρίνερ και Ροκ Χάτσον-από τα πρώτα θύματα του aids…
Μουσικές για όλα τα γούστα
Η Γλυκερία και τα Παιδιά απ’ την Πάτρα σηκώνουν τους νέους –στην κυριολεξία- στο πόδι με συναυλίας «υπερκορεσμένες» σε όλη την Ελλάδα, οργανωμένες από την ομάδα του «ντεφιού», όπως και η συναυλία «Νύχτες μαγικές» αφιερωμένη στον Βασίλη Τσιτσάνη με τη Γλυκερία, τον Νίκο Παπάζογλου και τον Χρόνη Αηδονίδη στο Λυκαβηττό.
Επίσης, οργανώνουμε συναυλίες σε όλη την Ελλάδα με Λουκιανό Κηλαηδόνη, Βαγγέλη Γερμανό, Δήμητρα Γαλάνη, Αρλέτα, Αφροδίτη Μάνου, Σάκη Μπουλά και Γιοκαρίνη, που μαζί με τους αδελφούς Κατσιμίχα, τον Λάκη Παπαδόπουλο, τον Μηλιώκα, τον Ζιώγαλα, τους Φατμέ, τον Παπακωνσταντίνου κ.ά. αποτελούν το παράλληλο -στο λαϊκό- ρεύμα. Σε μεγάλα στάδια και μικρές μπουάτ-κλαμπ, διαλέγει κανείς και ακούει αυτά που προτιμάει.
Ένα αφιέρωμα στον Λοΐζο με πολλές συμμετοχές πραγματοποιείται στο Ολυμπιακό Στάδιο, τα Παιδιά απ’ την Πάτρα αποθεώνονται στο Παλαί ντε Σπορ της Θεσσαλονίκης, ο Νίκος Παπάζογλου στήνει το δικό του πρόγραμμα στο «Ζουμ» στην Πλάκα, οι Φατμέ παίζουν στο «Ροντέο» και η Αρλέτα και η Φλέρυ Νταντωνάκη σε χαμηλούς και τρυφερούς τόνους τραγουδούν στο «Καφεθέατρο», αμφότερα στη Χέιδεν. Ο Γιάννης Μαρκόπουλος συγκεντρώνει πολλά ονόματα στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, ο στιχουργός Κώστας Κοφινιώτης οργανώνει εκδήλωση αφιερωμένη στον Νίκο Γούναρη στην «Αίγλη» του Ζαππείου, ο Θάνος Μικρούτσικος ανεβαίνει στο Λυκαβηττό και ο Γιάννης Σπανός κατεβαίνει στη Ρωμαϊκή Αγορά.
Ο Αριστείδης Μόσχος και ο Δημήτρης Λάγιος ιδρύουν το «Λαϊκό Σχολείο Παραδοσιακής Μουσικής» το οποίο λειτουργεί σε ένα νεοκλασικό κτήριο κοντά στο Αρχαιολογικό Μουσείο και ο Δημήτρης Μητροπάνος εκλέγεται πρόεδρος της Ένωσης Τραγουδιστών Ελλάδας. Μερικοί τραγουδιστές που συνδικαλίζονται, μηνύουν για συκοφαντική δυσφήμιση -σε ξεχωριστές υποθέσεις- τον Μανώλη Ρασούλη (11 μήνες καταδίκη) και τον δημοσιογράφο Γιώργο Λιάνη (17 μήνες).
Η εισβολή σπουδαίων καλλιτεχνών της τζαζ και της ροκ συνεχίζεται με: Miles Davis, Herbie Hancock και Charlie Haden στο Λυκαβηττό, Anthony Braxton και Paco de Lucia στον «Ορφέα», Nazareth και Hugh Masekela στην «Τέντα» και Dire Straits στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Η Αθήνα εγκαινιάζει το θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης και στο διήμερο φεστιβάλ ροκ στο Παναθηναϊκό Στάδιο συμμετέχουν οι Clash, Stranglers, Depeche Mode, Culture Club, Cure, Nina Hagen κ.ά. Στα «εναλλακτικά», συναυλία του Leonard Bernstein αφιερωμένη στην ειρήνη στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, μαραθώνια συναυλία του Ιάννη Ξενάκη στους Δελφούς, παράσταση των Δερβίσηδων από την Κωνσταντινούπολη στο «Παλλάς»…
Μέσω εννιά δορυφόρων 500 εκατ. θεατές σε 100 χώρες παρακολουθούν τις συναυλίες για τους πεινασμένους της Αφρικής (Live Aid) στο στάδιο Γουέμπλεϊ, στο Λονδίνο, και στο στάδιο Κένεντι, στη Φιλαδέλφεια. 50 καλλιτέχνες, Bruce Springsteen, Lou Reed κ.ά., συμμετέχουν σαν «Ενωμένοι καλλιτέχνες κατά του απαρτχάιντ» στο δίσκο Sun City. Και στο Playboy δημοσιεύονται οι γυμνές φωτογραφίες της Μαντόνα.
Αίσθηση προκαλεί διεθνώς η ταινία «Αποκάλυψη τώρα» που σχετίζεται με τη γενοκτονική εισβολή των Αμερικανών στην Ινδοκίνα μέσα από την διαθλαστική οπτική του Κόπολα και, στα καθ’ ημάς, το συγκλονιστικό βιβλίο του Χρόνη Μίσιου «…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς».
Ρολάρουν οι δίσκοι και τα τραγούδια…
Κυκλοφορούν πολλοί καλοί δίσκοι 33 στροφών και γίνονται επιτυχίες τραγούδια από διαφορετικά είδη, με τη Γλυκερία, τον Διονυσίου και την Αλεξίου στην πρώτη γραμμή. Δυναμική η παρουσία της Πρωτοψάλτη με τραγούδια του Σταμάτη Κραουνάκη και της Λίνας Νικολακοπούλου και ευδιάκριτη των αδελφών Κατσιμίχα. Ενδεικτικά, διακρίθηκαν τα τραγούδια: «Κανείς εδώ δεν τραγουδά», «Πεντοχίλιαρα», «Πήγα σε μάγισσες» (Γλυκερία), «Μια γυναίκα μπορεί» (Ελένη Βιτάλη), «Μια ζωή μέσα στους δρόμους» (Χάρις Αλεξίου), «Με σκότωσε γιατί την αγαπούσα» και «Ο Σαλονικιός» (Στράτος Διονυσίου), «Ποια θυσία» (Άντζελα Δημητρίου), «Πωλείται και το σπίτι μου» (Αντύπας), «Ποιμενικό ροκ» (Γιάννης Μηλιώκας), «Γυριστρούλα» (Λάκης με τα Ψηλά Ρεβέρ), «Σαν σταρ του σινεμά» (Νίκος Ζιώγαλας), «Οι μπίρες» (Παιδιά απ’ την Πάτρα), «Κόκκινο γαρύφαλλο» (Γιάννης Πάριος), «Δώδεκα» (Άννα Βίσση)…
Και από τους μεγάλους δίσκους, ξεχώρισαν: «Από το Πάρκο στη Μυροβόλο» (Χειμερινοί Κολυμβητές), «Ζεστά ποτά» (Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας), «Κυκλοφορώ κι οπλοφορώ» (Άλκηστη Πρωτοψάλτη), «Ο τελευταίος πυρετός» (Γιώργος Μαργαρίτης), «Τσάι γιασεμιού» (Αρλέτα), «Συναυλία στο Παλιό Φάληρο» (Βασίλης Παπακωνσταντίνου), «Πολιτικώς αντίθετοι μα η αγάπη μένει» (Αθηναϊκή Κομπανία), «Δυνάμεις τουΑιγαίου»…
(Όλα τα παραπάνω στοιχεία δημοσιεύτηκαν στο «ντέφι», το 1985)
Στέλιος Ελληνιάδης
Χρόνης Μίσιος «…καλά εσύ σκοτώθηκες νωρίς»
(Εκδόσεις «γράμματα», 1985)
«…Είπαμε πολλά εκείνη τη νύχτα, κατάφερε ο Μιχάλης και μας έκανε να ξεχάσουμε πως το πρωί θα τον ρίχνανε. Ήταν ατόφιος άνθρωπος, ζεστός, ίσως και να ‘ταν τυχερός που σκοτώθηκε τότε, τι να πω… Τα ξημερώματα, λίγο πριν έρθουν να τον πάρουν, το ρίξαμε στο τραγούδι. Μπα, ούτε επαναστατικά, ούτε αντάρτικα. Είπαμε ένα τραγούδι του Τσιτσάνη, νομίζω, εκείνο που λέει:
Μπορεί να το ‘χουν πλανέψει
ακρογιαλιές, δειλινά,
μα σκλαβωμένη για πάντα κρατούνε
τη δόλια καρδιά…
Κι ένα άλλο, γραμμένο από ‘να παλικάρι που το ρίξανε στο Γεντί Κουλέ, ένα βαλσάκι, που έλεγε:
Τ’ Απρίλη τη βραδιά σε γνώρισα,
το δείλι είχε μπει μες την ψυχή μου,
μα εσύ, μικρό μου, ξάφνου έφυγες
και τώρα μένω μόνος στη ζωή…
Έτσι πέθανε ο Μιχάλης. Λες κι ήξερε ο Χάρος και διάλεγε τους καλύτερους…»
Διαβάστε εδώ τη συνέχεια
