Τη στιγμή που η Τουρκία με συνοπτικές διεργασίες κατέστησε νόμο του κράτους τη συμφωνία της με τη Λιβύη και, αγοράζοντας τρίτο γεωτρύπανο, ανακοίνωσε επίσημα την έναρξη σεισμολογικών ερευνών στα Ν.Α. της Κρήτης, η ελληνική διπλωματία επιδίδεται σε έναν μαραθώνιο επαφών με στόχο την αποτροπή των τετελεσμένων. Τα αποτελέσματα είναι περισσότερο από φτωχά.
Η πρώτη κίνηση έγινε με την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Δένδια στην Αίγυπτο. Φαίνεται ότι η χαμηλών τόνων, στα όρια της σιωπής, αντίδραση της Ισραηλινής πλευράς δεν άφηναν πολλά περιθώρια να «αξιοποιηθεί» ο πιο ισχυρός πόλος της τριμερούς συνεργασίας στην Ν.Α. Μεσόγειο που οικοδομήθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση. Παραμένει άγνωστο αν οι Δένδιας-Μητσοτάκης μετάνιωσαν για την επιλογή αυτή. Γιατί πήραν χωρίς αμφιβολίες δηλώσεις στήριξης και καταδίκης του μνημονίου Τουρκίας-Λιβύης από την αιγυπτιακή πλευρά αλλά παράλληλα βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα σοβαρό πρόβλημα που δημιουργεί προσκόμματα στο ελλιπή, έτσι και αλλιώς, σχεδιασμό τους. Η Αίγυπτος εγείρει προβλήματα στην ανακήρυξη ΑΟΖ μεταξύ των δύο χώρων που δεν είναι απλά διαδικαστικά. Στην πραγματικότητα αμφισβητεί, και αυτή, τη νομιμότητα του Καστελόριζου να διαθέτει ΑΟΖ και διεκδικεί για λογαριασμό της ως ΑΟΖ θαλάσσια έκταση που διασφαλίζει τα Β.Α. όρια του τεράστιου κοιτάσματος φυσικού αερίου Ζορ. Με αυτό τον τρόπο νομιμοποιείται η τουρκική απαίτηση που θέλει να επιβάλλει τη θέση ότι τα νησιά δεν διαθέτουν ΑΟΖ και ανοίγει μελλοντικούς διαύλους επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών για διευθέτηση σε άλλη βάση των ζωνών εκμετάλλευσης της Ν.Α. Μεσόγειου. Οι διαβεβαιώσεις ότι «θα επιταχυνθούν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών» μάλλον πιστοποιούν το μέγεθος του αδιέξοδου. Τώρα ο Ν. Δένδιας ανακοίνωσε διπλωματικό μαραθώνιο με ταξίδι αστραπή στη Γενεύη και συνάντηση με το γ.γ. του ΟΗΕ Αν. Γκουτιέρες και στη συνέχεια σε Σαουδική Αραβία, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, στην Ιορδανία και κατάληξη στη Ρώμη. Αναμένονται τα αποτελέσματα αυτής της καθυστερημένης αντίδρασης που έχει στόχο την αποτροπή της ανάρτησης του μνημονίου Τουρκίας-Λιβύης στους σχετικούς καταλόγους του ΟΗΕ αν και η Ελλάδα δεν έχει ζητήσει να πραγματοποιηθεί σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ούτε για τις ανοικτές απειλές πολέμου σε βάρος της χώρας με βάση αυτή τη συμφωνία .
Κάλπικοι πανηγυρισμοί για τις αποφάσεις Ε.Ε.
Του διπλωματικού μαραθωνίου του Ν. Δένδια είχε προηγηθεί η σύγκληση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων και ακολούθως η Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. Η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης και οι τουρκικές απειλές πολέμου συζητηθήκαν στη διάρκεια του δείπνου των ηγετών των χωρών της Ε.Ε. και τα πορίσματα ανακοινώθηκαν στο τέλος της συνόδου.
Η ελληνική πλευρά εμφανίζεται απόλυτα ικανοποιημένη από τα πορίσματα της συνόδου. Πράγματι εκεί γίνεται λόγος σχετικά με προηγούμενες αποφάσεις της Ε.Ε. και σημειώνεται ότι: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει τα συμπεράσματά του της 17ης και 18ης Οκτωβρίου σχετικά με τις παράνομες γεωτρήσεις της Τουρκίας στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου.» Σημειώνει ακόμα ότι «το μνημόνιο συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης σχετικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών στη Μεσόγειο Θάλασσα παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει νομικές συνέπειες για τα τρίτα κράτη».
Η ελληνική πλευρά αναζητά περιθώρια ανακούφισης με την προβολή ψευδαισθήσεων περί «διπλωματικής απομόνωσης» της Τουρκίας. Ο ρυθμός όμως των εξελίξεων είναι καταιγιστικός και οι τάσεις που διαμορφώνονται οδυνηρές. Οι καθυστερημένες αντιδράσεις της πολιτικής ελίτ ούτε θέλουν ούτε μπορούν να αντιληφθούν τα δεδομένα
Οι πραγματικές όμως προθέσεις της Ε.Ε. αποκαλύπτονται από τις διευκρινιστικές δηλώσεις του Πρόεδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ που αφού δηλώνει την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη σε Ελλάδα και Κύπρο καταλήγει: «Θεωρούμε σημαντικό στο μέλλον να συνεχίσουμε να αναπτύσσουμε το διάλογο με τη σημαντική αυτή χώρα, (ΣτΣ: Τουρκία) γνωρίζουμε ότι ειδικά για το μεταναστευτικό είναι σημαντικό να κρατήσουμε τη στενή συνεργασία, αλλά γνωρίζουμε ότι την ίδια στιγμή είναι σημαντικό να έχουμε ένα στρατηγικό όραμα στο βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο επίπεδο για το τι θέλουμε από αυτή τη σημαντική χώρα για το μέλλον της Ευρώπης».
Η εμμονή του ευρωπαϊκού διευθυντηρίου στο χαμήλωμα των τόνων της αντιπαράθεσης Ε.Ε.-Τουρκίας δεν γίνεται τυχαία. Η έκφραση της αλληλεγγύης είναι ανέξοδη αν δεν συνοδεύεται από την επιβολή αυστηρών κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας παύση των προνομίων που απορρέουν από το καθεστώς τελωνειακής ένωσης των δύο πλευρών και αναστολή των στρατιωτικών συμφωνιών με την Άγκυρα. Στην πραγματικότητα με εξαίρεση την Γαλλία που φιλοδοξεί ένα αναβαθμισμένο διεθνή ρόλο και εσχάτως την Ιταλία που διαβλέπει κινδύνους για τα συμφέροντα της στη Λιβύη από τις πρωτοβουλίες Ερντογάν, οι υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις της Ε.Ε δεν κρύβουν την φιλοτουρκική τους στάση. Η Βρετανία, παρά το επερχόμενο Brexit, θα παραμείνει ο πιο θερμός υποστηρικτής της Τουρκίας ενώ ο υπό διαμόρφωση γερμανοτουρκικός άξονας θα συνεχίσει να επιχειρεί να διαμορφώνει τις εξελίξεις σε Βαλκάνια και Μέση Ανατολή. Στην πραγματικότητα η Ε.Ε. με αυτή την απόφαση επισημοποιεί μια τάση που τείνει να κυριαρχήσει. Οι συλλογικές, δηλαδή, αποφάσεις να επηρεάζουν ελάχιστα ως καθόλου τις ιδιαίτερες στρατηγικές της κάθε ισχυρής χώρας μέλους. Όχι τυχαία η κάθε χωριστή δύναμη της Ε.Ε. σπεύδει να υπογράψει διμερείς εμπορικές και συμφωνίες με την Τουρκία αδιαφορώντας για τη δήθεν ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Τη τάση αυτή γνωρίζει άριστα η τουρκική διπλωματία. Για αυτό και η προκλητική αδιαφορία της για τις αποφάσεις της Ε.Ε. Η Ελλάδα θα το αντιληφθεί εν καιρώ…
Πόντιος Πιλάτος οι ΟΗΕ, ΗΠΑ και Ρωσία
Αν οι αποφάσεις της Ε.Ε. επιτρέπουν κυβερνητικούς πανηγυρισμούς οι δηλώσεις του εκπροσώπου του ΟΗΕ Φερχάν Χακ ήταν καθαρή ψυχρολουσία. «Η Γραμματεία δεν λαμβάνει θέση ούτε σχολιάζει ζητήματα που αφορούν την κυριαρχία, τα κυριαρχικά δικαιώματα ή την δικαιοδοσία των κρατών μελών για τους θαλάσσιους χώρους τους», ανέφερε σε δήλωσή του ο εκπρόσωπος. Απλά και μόνο για να κρατήσει τα προσχήματα πρόσθεσε: «Σε συγκεκριμένες περιοχές, όμως περίκλειστες ή ημίκλειστες θάλασσες, ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στα συμφέροντα τρίτων μερών», για να καταλήξει: «Έχουμε εμπιστοσύνη πως όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θα αναγνωρίσουν την ανάγκη για συνεχή διάλογο για τα ευαίσθητα ζητήματα, σε συμφωνία με τις αρχές που είναι ενσωματωμένες στον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, όπου όλες οι διαφορές θα πρέπει να επιλύονται με ειρηνικά μέσα».
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι δηλώσεις των εκπροσώπων ΗΠΑ και Ρωσίας. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν παίρνουν γενικά θέση στις διαφωνίες για τα θαλάσσια σύνορα άλλων κρατών, καλούμε όλες τις πλευρές να απέχουν από ενέργειες που ενέχουν τον κίνδυνο να αυξήσουν τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο σε μια ευαίσθητη χρονικά στιγμή» δήλωσε ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ σε απόλυτη αρμονία με τις δηλώσεις του πρέσβη της Ρωσίας στην Αθήνα, Αντρέι Μάσλοβ: «Όλα τα ενδιαφερόμενα κράτη, η Κύπρος, η Τουρκία, η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Αίγυπτος, πρέπει να επιλύσουν αυτά τα θέματα αποκλειστικά με ειρηνικά, και όχι στρατιωτικά μέσα, στο πλαίσιο της διαπραγματευτικής διαδικασίας με στόχο την επίτευξη αμοιβαία αποδεκτών συμβιβασμών. Γνώμονας πρέπει να είναι οι κανόνες που θεσπίστηκαν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Εναλλακτικές λύσεις δεν υπάρχουν».
Οι ΗΠΑ και Ρωσία πέρα από την έκφραση «ανησυχιών» για τις πρωτοβουλίες της Τουρκίας επιθυμούν με τις δηλώσεις τους να υπογραμμίσουν τη δική τους παρουσία στην περιοχή. Ο «αναγκαίος διάλογος» που επικαλούνται σε αυτό ακριβώς αποσκοπεί. Ταυτόχρονα επιθυμούν, η κάθε μια για τους δικούς της λόγους, να κρατήσουν ανοικτές τις γέφυρες ικανοποιώντας τις στρατηγικές φιλοδοξίες της Τουρκίας. Άλλωστε και ο Ερντογάν προτείνει διάλογο για «καζάν-καζάν διαμερισμό» απειλώντας ταυτόχρονα με πόλεμο αν δεν του παραχωρηθεί αυτό που δεν του ανήκει.
Στην πραγματικότητα οι δηλώσεις ΟΗΕ-ΗΠΑ-Ρωσίας, παρά την υποκριτική τους ανησυχία, συντηρούν και διευκολύνουν τις επεκτατικές φιλοδοξίες της Τουρκίας.
Η ελληνική πλευρά αναζητά περιθώρια ανακούφισης με την προβολή ψευδαισθήσεων περί «διπλωματικής απομόνωσης» της Τουρκίας και όρθωσης «τειχών προστασίας» εκ μέρους των ισχυρών συμμάχων της χώρας. Ο ρυθμός όμως των εξελίξεων είναι καταιγιστικός και οι τάσεις που διαμορφώνονται οδυνηρές. Οι καθυστερημένες αντιδράσεις της πολιτικής ελίτ ούτε θέλουν ούτε μπορούν να αντιληφθούν τα δεδομένα.
Έτσι η εκδήλωση μιας εθνικών διαστάσεων κρίσης εμφανίζεται ως εξαιρετικά πιθανό ενδεχόμενο. Μοναδική δυνατότητα διεξόδου προβάλει η επίγνωση της κατάστασης και ο επαναπροσανατολισμός των προτεραιοτήτων από τους σκεπτόμενους πολίτες.
Και ο Πάιατ στο παιχνίδι
Δεν θα μπορούσε να λείψει ο Αμερικάνος πρέσβης από τις καταιγιστικές εξελίξεις της περιόδου. Με δήλωση του, μιλώντας σε δημοσιογράφους, επεσήμανε: «Η νομική ανάλυση των ΗΠΑ διαφέρει με αυτήν της Άγκυρας (…) Θεωρούμε ότι τα νησιά πρέπει να έχουν την ίδια αντιμετώπιση με την ηπειρωτική χώρα». Ο εισηγητής της «θεωρίας του κινδύνου ατυχήματος» στο Αιγαίο άφησε βέβαια ερωτηματικά για την τύχη των μη κατοικημένων νησιών. Αλλά δεν χρειάζεται καχυποψία. Άλλωστε για να μην παρερμηνευθούν οι νομικές του προσεγγίσεις επανέφερε τα γνωστά για την «ανάγκη διάλογου» επιθυμώντας ο ίδιος και οι ΗΠΑ «να δουν την Ανατολική Μεσόγειο ως χώρο σταθερότητας και συνεργασίας» με ή χωρίς ελληνικά νησιά. Μικρό το κακό δεδομένου ότι, σύμφωνα με παλαιότερες δηλώσεις τους «η Ελλάδα και οι ΗΠΑ έχουν κοινό, ισχυρό συμφέρον να παραμείνει η Τουρκία “δεμένη” με τη Δύση, δεμένη στο ΝΑΤΟ, δεσμευμένη στην ευρωατλαντική συμμαχία». Μπροστά σε τέτοια δέσμευση για μερικά νησιά θα τα χαλάσουμε;
