Alicia Garza, συνιδρύτρια του Black Lives Matter:
«Τα θεμέλια των ΗΠΑ είναι η δουλεία και ο ρατσισμός»
Συνέντευξη στον Χρήστο Γιοβανόπουλο
Τον τελευταίο μήνα οι προεκλογικές καμπάνιες των Μπέρνι Σάντερς, Χίλαρι Κλίντον, Μάρτιν Ο’ Μάλεϊ, υποψήφιων για το χρίσμα των Δημοκρατικών, αλλά και του Τζεμπ Μπους των Ρεπουμπλικάνων, ήρθαν αντιμέτωπες με έναν απρόσκλητο επισκέπτη: τους αγωνιστές του κινήματος Black Live Matters (BLM), οι οποίοι διέκoπταν τις ομιλίες τους ζητώντας τους να τοποθετηθούν στο θέμα του ενδημικού ρατσισμού στις ΗΠΑ. Όλα αυτά στο φόντο των συγκρούσεων στην πρώτη επέτειο της δολοφονίας του Μάικλ Μπράουν στο Φέργκιουσον, στα τέλη Αυγούστου, όπου το BLM ήταν παρών μαζικά στους δρόμους. Αλλά και στο φόντο μίας δημοσκόπησης που καταγράφει την επίδραση του κινήματος στο να ξανατεθεί το ζήτημα του ρατσισμού στην ατζέντα, καθώς 6 στους 10 Αμερικανούς, ποσοστό κατά 10% υψηλότερο από την προηγούμενη έρευνα το 2010, αναγνωρίζουν ότι χρειάζεται να ληφθούν μέτρα «φυλετικής δικαιοσύνης».
Το Black Lives Matter, που σημαίνει «Οι μαύρες ζωές αξίζουν», αποτελεί το πιο ριζοσπαστικό, μαζικό, ανερχόμενο κίνημα στις ΗΠΑ σήμερα. Δημιούργημα της επιδημίας δολοφονιών μαύρων Αμερικανών, έχει εξελιχθεί σε ένα εθνικής εμβέλειας κίνημα των φτωχών πληβειακών και αποκλεισμένων μαύρων πληθυσμών των ΗΠΑ, αλλά και σε μία ελπίδα για όλη την Αριστερά της χώρας αυτής. Πέρα από την ταχύτατη και πλατιά του ανάπτυξη, αυτό που εντυπωσιάζει είναι ότι στο λόγο και τις πρακτικές του συναντά κανείς όλα τα αναζωογονητικά στοιχεία των μετά το 2011 κινημάτων που συστήνουν έναν νέο κύκλο μορφωμάτων υπέρβασης των κατεστημένων ριζοσπαστικών (αριστερών κ.λπ.) καταστάσεων.
Για το νέο αυτό κίνημα, ο Δρόμος της Αριστεράς μίλησε με την Alicia Garza, συνιδρύτρια του Black Lives Matter και οργανώτρια του Συνδικάτου Οικιακών Βοηθών στο Όκλαντ της Καλιφόρνια.
Μπορείς να μας πεις πώς ξεκίνησε το BLM;
Το BLM ξεκίνησε το 2013 μετά την αθώωση του George Zimmerman, κατηγορούμενου για τη δολοφονία του Trayvon Martin. Κατά τη διάρκεια της δίκης, τα ΜΜΕ προσπάθησαν να απο-ανθρωποποιήσουν τον Trayvon και την οικογένειά του, αντί να ζητάνε την τιμωρία αυτών που έχουν βγει σε κυνήγι μαύρων στη χώρα. Ένας φίλος κι εγώ γράφαμε ένα γράμμα, τη μέρα που ανακοινώθηκε η απόφαση. Κανείς μας δεν περίμενε να αφεθεί ελεύθερος ο Zimmerman. Παρά το ότι δεν πιστεύω στο δικαστικό μας σύστημα ως μέσο απόδοσης δικαιοσύνης, επιθυμούσα να γίνει η έκπληξη αυτή τη φορά και να λειτουργήσει αλλιώς. Μόλις ακούσαμε ότι ο Zimmerman αθωώθηκε, κοκαλώσαμε. Γιατί, ουσιαστικά, η απόφαση δήλωνε ότι οι ζωές των μαύρων δεν αξίζουν…
Κατέφυγα, λοιπόν, στο Facebook προβληματιζόμενη πώς να αντιμετωπίσω αυτό το γεγονός. Υπήρχε μεγάλη συζήτηση, στην οποία ξεχώρισα δύο στάσεις. Η μία, αυτή των πιο ριζοσπαστών φίλων μου, έλεγε ότι «γνωρίζουμε τα χάλια του ποινικού μας συστήματος, άρα γιατί ο κόσμος είναι τόσο έκπληκτος; Περιμέναμε ότι αυτό θα γινότανε». Η πραγματικότητα, όμως, είναι πως σκοτώθηκε ένα παιδί και πιστεύω ότι συνειδητοποιημένοι άνθρωποι οφείλουν να λένε κάτι περισσότερο από το ότι το σύστημα είναι σκατά, ειδικά όταν γονείς πρέπει να μεγαλώνουν τα παιδιά τους μέσα σε τέτοιες συνθήκες βίας. Είπα, λοιπόν, ότι αυτή η στάση δεν βοηθάει.
Από την άλλη, υπήρχαν αυτοί που έλεγαν ότι είναι ένα πρόβλημα, είναι τραγωδία και γι’ αυτό πρέπει τα παιδιά μας να φοράνε σωστά τα παντελόνια τους. Ότι γι’ αυτό χρειάζεται να ψηφίζουμε και συνέχιζαν τη ρητορική περί υπευθυνότητας. Αυτό είναι κάτι που με εξοργίζει γιατί ειλικρινά το να κατηγορείς τους μαύρους για συνθήκες τις οποίες δεν δημιούργησαν οι ίδιοι, δεν τους καθιστά ελεύθερους. Η πραγματικότητα είναι ότι η ύπαρξη των ΗΠΑ στηρίζεται στα θεμέλια της δουλείας και του ρατσισμού και έτσι στις ΗΠΑ οι μαύρες ζωές δεν έχουν αξία.
Αντί να κατηγορώ τους μαύρους ή το σύστημα, είπα: Θα καθίσω να γράψω ένα γράμμα αγάπης προς τους μαύρους. Ανέβασα ένα ποστάρισμα όπου έγραφα: «Δεν έχει σημασία αν φοράτε τα παντελόνια σας στη μέση ή τα ’χετε χαμηλά στους αστραγάλους. Μέχρι να αντιμετωπίσουμε τον ρατσισμό δεν θα είμαστε ποτέ ελεύθεροι» και τελείωνα λέγοντας: «Μαύροι σας αγαπώ, μας αγαπώ. Όλες οι ζωές αξίζουν. Οι Μαύρες Ζωές Αξίζουν». Και τότε η αδερφή μου Patrice το έκανε hashtag. Λίγες μέρες μετά, ένας άλλος από τους συνιδρυτές επικοινώνησε μαζί μας λέγοντας ότι το μήνυμα πράγματι τον άγγιξε, όπως και πολλούς άλλους, γιατί απηχούσε αυτό που αισθάνονταν, αυτό που σκέφτονταν. Και προθυμοποιήθηκε να στήσει μία πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να μοιράζονται τις ιστορίες τους και τα όνειρά τους και μετά να συνεργάζονται και να καταστρώνουν σχέδια μαζί. Κάπως έτσι ξεκίνησε το Βlack Lives Matter.
Και πώς πέρασε από τα social media στο δρόμο;
Η Patrice κι εγώ το σκεφτόμασταν αρχικά σαν μία ιστοσελίδα, σαν ένα μέσο οργάνωσης των μαύρων ενάντια στην κρατική βία. Και σχεδόν αμέσως αυτή η ιδέα πέρασε στο δρόμο. Τις μέρες μετά τη δίκη, ο κόσμος βγήκε στους δρόμους διαδηλώνοντας. Στη γέφυρα του Μπρούκλιν κρατούσαν πλακάτ που έγραφαν «Black Lives Matter». Το ίδιο και στο Λος Άντζελες, στο Μπέβερλι Χιλς, όπως κι εδώ στο Όκλαντ.
Εν τω μεταξύ είχαμε τις συλλήψεις των Cece McDonald, Melissa Alexander, Jordan Davis, και όλη αυτή τη συνεχή καταιγίδα δολοφονιών. Η δολοφονία του Trayvon Martin ήταν που έδωσε το έναυσμα, αλλά όταν σκοτώθηκε ο Mike Brown ήταν που συντελέστηκε ο «γάμος» αυτής της κραυγής διαμαρτυρίας και όσων βγήκανε στο δρόμο. Τρεις εβδομάδες μετά τη δολοφονία του Mike Brown οργανώσαμε ένα ταξίδι ελευθερίας στο Ferguson όπου πήγαμε 500 άνθρωποι. Συνδικαλιστές, υγειονομικοί, δικηγόροι, δημοσιογράφοι, που είχαν την ευκαιρία να δουλέψουν με τον κόσμο εκεί και να βοηθήσουν να ακουστεί τι συνέβαινε και, κυρίως, να οικοδομήσουν σχέσεις βοηθώντας στην οργάνωσή τους. Στο τέλος του ταξιδιού επισκεφτήκαμε τη γειτονιά του εισαγγελέα (της δίκης), πόρτα-πόρτα, ζητώντας να παραιτηθεί. Ο εισαγγελέας προέρχεται από οικογένεια μπάτσων. Ο πατέρας του ήταν μπάτσος που σκοτώθηκε από κάποιον μαύρο κι έτσι ο ίδιος δεν έχει καταδικάσει ποτέ μπάτσο που σκότωσε μαύρο. Πήγαμε, λοιπόν, στη γειτονιά του και οργανώσαμε μία έκθεση τέχνης στον κήπο του.
Στο τέλος του διημέρου θέσαμε το ερώτημα: Πώς θα συνεχίσουμε όταν γυρίσουμε στις πόλεις μας; Και αποφασίστηκε να οργανώσουμε μία βδομάδα κατά της κρατικής βίας. Έτσι οργανώθηκαν μπλοκαρίσματα δρόμων, διαδηλώσεις, κλεισίματα σχολείων κ.λπ. σε 26 πόλεις. Τότε ήταν που αρχίσαμε να νιώθουμε ότι κάτι συμβαίνει και φυσικά βοηθήσαμε να οργανωθεί ένα νέο Σαββατοκύριακο αντίστασης στο Ferguson. Εκεί ήταν που οι ντόπιοι άρχισαν να υιοθετούν την υπογραφή-σύμβολο Black Lives Matter. Και φυσικά όταν ο Darren Wilson δεν κατηγορήθηκε και όταν ο αστυνομικός που σκότωσε τον Eric Garner δεν κατηγορήθηκε, είχαμε την έκρηξη που έκανε το Black Lives Matter ένα σύμβολο όχι μόνο των οργανωμένων δικτύων που χτίζουμε, αλλά ενός διεθνούς κινήματος.
Ποια είναι τα αιτήματα που έχετε ως κίνημα;
Τα αιτήματά μας, αρχικά, ήταν γύρω από ζητήματα αστυνόμευσης και ποινικοποίησης. Αλλά υπάρχουν πλέον αυτά που αφορούν τη φυλετική δικαιοσύνη, που περιλαμβάνουν τις συνθήκες ζωής των μαύρων, που σχετίζονται με το τι εκπαίδευση παίρνουν κ.λπ. Αυτό που παρήγαγε η εβδομάδα κινητοποίησης ήταν ότι διευρύναμε τον ορισμό της έννοιας της κρατικής βίας περιλαμβάνοντας ζητήματα φτώχειας, έλλειψης πρόσβασης σε υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, έλλειψης πρόσβασης στη δημοκρατία. Τώρα βλέπουμε ότι αυτό διευρύνεται ακόμα περισσότερο. Έχουμε, έτσι, εργατικές οργανώσεις που συνδέουν το αίτημα για κατώτερο ωρομίσθιο 15 δολαρίων με το Black Lives Matter, συνδέοντας πραγματικά την οικονομική δικαιοσύνη με την φυλετική. Είναι ένα μέσο για να προωθηθούν αιτήματα από τα ήδη υπάρχοντα κινήματα αλλά μέσω της οπτικής της φυλετικής δικαιοσύνης, με έναν τρόπο που δεν γινόταν πριν.
Ποια είναι η σχέση σας με το συνδικαλιστικό κίνημα και με την Αριστερά των ΗΠΑ και πόσο το ζήτημα των φυλετικών διακρίσεων επηρεάζει αυτή τη σχέση;
Ειλικρινά, αυτό που βλέπω στα συνδικάτα είναι ότι χρειάζεται πραγματικός αγώνας να δρας εκεί μέσα. Είναι κάτι που λένε οι μαύροι εργαζόμενοι ανέκαθεν. Αλλά από την άλλη θέλω πολύ να είμαι κομμάτι του εργατικού κινήματος γιατί είναι το μόνο που είναι πράγματι αποτελεσματικό, αυτό κάνει περίπλοκα τα πράγματα. Υπάρχουν πολλές κριτικές μέσα στο εργατικό κίνημα σχετικά με την ηγεσία του. Γιατί αποτελείται σε τόσο μεγάλο βαθμό από λευκούς και από άντρες, σε αυτή την πολιτική συγκυρία που προσπαθούμε να προωθήσουμε τα όνειρα και τις ανάγκες του μαύρου πληθυσμού; Γίνεται ένας πολλά υποσχόμενος διάλογος και έχουμε καταπιαστεί με συνδικαλιστές με το ερώτημα: πώς θα ήταν το εργατικό κίνημα αν η άρση των διακρίσεων το ενδιέφεραν πράγματι;
Δεν διαβλέπεις κάποιον κίνδυνο να πέσει κανείς στην παγίδα των «πολιτικών ταυτότητας» δίνοντας τόση έμφαση στο στοιχείο της μαύρης πολιτικής;
Βρισκόμαστε σε μία περίοδο στις ΗΠΑ που δεν μιλάμε τυπικά για φυλή, ενώ στην πραγματικότητα μιλάμε όλη την ώρα. Έχουμε μαύρο πρόεδρο, έχουμε εκλεγμένους μαύρους αξιωματούχους όσους δεν υπήρχαν ποτέ, αλλά δε θα πρέπει να το συγχέουμε αυτό με την πραγματική και βαθιά συζήτηση για το δομικό ρατσισμό που υπάρχει στη χώρα.
Σκέφτομαι, επίσης, πως όσοι είναι ενεργοί στο BLM δεν παίρνουν μέρος σε κινήματα ταυτότητας. Το να είσαι μαύρος, είναι μία πολιτική ταυτότητα όσο και φυλετική, στο βαθμό που βλέπουμε τους μαύρους σαν το καναρίνι μέσα στο ορυχείο, που σημαίνει πως ό,τι συμβαίνει στις μαύρες κοινότητες θα συμβεί και στον υπόλοιπο πληθυσμό κάποια στιγμή. Αν, λοιπόν, κάτι έχει πραγματικό ενδιαφέρον είναι να καταπιαστούμε με το ερώτημα «πώς να κάνουμε τις μαύρες ζωές να αξίζουν ώστε να δημιουργήσουμε ένα ευρύτερο όραμα δικαιοσύνης για όλη την κοινωνία;». Αν δεν το κάνουμε αυτό, είμαστε καταδικασμένοι στην αποτυχία. Όταν, λοιπόν, κοιτάμε την περιβαλλοντική κρίση, την οικονομική κρίση, την κρίση της αυτοκρατορίας (των ΗΠΑ), όλα αυτά έχουν τις μαύρες ζωές στο επίκεντρό τους. Και αυτό δεν αφορά μόνο τους μαύρους, αφορά τους πάντες.
Νομίζεις ότι η προεδρία Ομπάμα δημιούργησε ένα πλαίσιο νομιμοποίησης για την κινητοποίηση των μαύρων ενάντια στην αστυνομική βία;
Από την ίδρυση αυτής της χώρας δεν είχαμε ποτέ μαύρο πρόεδρο. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι όταν κάποιος μαύρος εκλέγεται στο ανώτατο αξίωμα της χώρας σημαίνει ότι αυτό που ήταν όνειρο για γενιές και γενιές ανέκαθεν, έγινε πραγματικότητα. Ο κόσμος λέει: «Αγαπάμε τον Ομπάμα γιατί είναι μαύρος αλλά κάνει όλα αυτά τα απαίσια πράγματα». Έχει, λοιπόν, δημιουργηθεί μία σχιζοειδής κατάσταση. Νομίζω, όμως, πως η προεδρία του αποτελεί ταυτόχρονα κίνδυνο και ευκαιρία. Ο κίνδυνος είναι ο κόσμος να μην εμπιστεύεται και να μην επενδύει πια σε μαύρους ηγέτες. Αλλά είναι και η ευκαιρία για μία πραγματικά μαύρη ηγεσία να αναδυθεί.
Οπότε δεν είναι τόσο ότι η προεδρία Ομπάμα δίνει κάποια νομιμοποίηση στη δράση και σε όσα γίνονται στις μαύρες κοινότητες. Νομίζω ότι γενικά, και ειδικά λόγω της ανταπόκρισης ή καλύτερα της μη ανταπόκρισης του Ομπάμα στην επιδημία δολοφονιών, ο κόσμος είναι απογοητευμένος ξανά από κάτι που περίμενε να είναι πολύ καλύτερο. Ο πρόεδρος βγαίνει νυχτερινή έξοδο και ο κόσμος εξεγείρεται στη Βαλτιμόρη, ενώ ο Ομπάμα τρώει την μπριζόλα του σε απόσταση δυό ωρών μακριά. Μου θυμίζει πολύ τη Γαλλική Επανάσταση: τρώει τη μπριζόλα του, ενώ ο κόσμος «τρώει» χημικά. Αυτή η εικόνα δεν θα σβήσει εύκολα από τα μυαλά των μαύρων αλλά και του καθένα στη χώρα.
Βλέπεις να υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ του BLM και των μαύρων κινημάτων της δεκαετίας του ’60;
Ναι, με την έννοια ότι πολλά από όσα συνέβαιναν τότε, συμβαίνουν και σήμερα, και μάλιστα σε χειρότερο βαθμό. Τη δεκαετία του ’60 δεν είχαμε ένα εκατομμύριο μαύρους στη φυλακή. Σίγουρα εμπνεόμαστε από αυτά τα κινήματα και από τη στρατηγική τους. Όχι μόνο από το πολυαναφερόμενο «κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων» αλλά βασικά από το κίνημα της μαύρης δύναμης που το ακολούθησε. Αλλά νομίζω ότι υπάρχουν και διαφορές. Πράγματι το ’60 είχες, όπως και τώρα, ένα κίνημα που οι ρίζες του βρίσκονταν στην προσπάθεια να καταστήσει τους μαύρους σεβαστούς στους λευκούς. Το κίνημα της μαύρης δύναμης είπε τότε: «Στο διάολο με αυτά, οι μαύροι είναι μια χαρά όπως είναι». Αυτή η τάση του κινήματος των πολιτικών δικαιωμάτων ακόμα μας καταπιέζει. Στο Ferguson, για παράδειγμα, η νεολαία έλεγε πως δεν θέλουμε μόνο να διαμαρτυρηθούμε για την κρατική βία, αλλά να δηλώσουμε ότι δεν είναι θέμα σεβασμού, να μας σέβονται, αλλά ότι πράγματι θέλουμε να αλλάξουμε απ’ τα θεμέλια, τις δομές και τις σχέσεις εξουσίας και θέλουμε να το κάνουμε αυτό από κάτω προς τα πάνω. Και ότι αυτό θα γίνει από ανθρώπους χωρίς σπίτι, από τους φτωχούς και από κόσμο που είναι στις συμμορίες, από αυτούς που δεν συμπεριλαμβάνει το κίνημα κοινωνικής δικαιοσύνης. Αυτή είναι μία σημαντική διαφορά.
Μία δεύτερη σημαντική διαφορά σχετίζεται με τη θεσμική-κοινοβουλευτική πάλη, που είναι μόνο μία πλευρά ενός ευρύτερου κινήματος. Υπάρχει ένα στοιχείο με το οποίο αναμετριόμαστε και μας απασχολεί πράγματι, που είναι το τι σημαίνει ο αγώνας για να πάρεις την εξουσία και τι σημαίνει να την έχεις πάρει αληθινά, αν και πιστεύω ότι είμαστε μακριά από αυτό ακόμα. Αλλά πιστεύω, επίσης, ότι σίγουρα υπάρχουν ευκαιρίες για εμάς που μας ωθούν να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε αυτή τη διάσταση.
Μία άλλη διαφορά είναι ότι σήμερα το κίνημα για κοινωνική δικαιοσύνη αποτελείται από ΜΚΟ, κάτι που είναι προβληματικό και αυτό που λείπει σε σχέση με τη δεκαετία του ’60 είναι μία οργανωμένη Αριστερά σε εθνικό επίπεδο στις ΗΠΑ. Αυτό που έλεγα και στο Φόρουμ της Αριστεράς (Νέα Υόρκη, 29/5/2015) είναι ότι έχουμε ένα αναδυόμενο κίνημα χωρίς την παρουσία μίας οργανωμένης πολυφυλετικής Αριστεράς, που θα είχε το κύρος και τη δυνατότητα να συλλάβει μία στρατηγική κατάληψης της εξουσίας. Και αυτός είναι ένας επικίνδυνος συνδυασμός αλλά προσφέρει και μία ευκαιρία. Με κάποιον τρόπο αυτό το κίνημα έχει τη δυνατότητα να μετασχηματίσει το πώς η Αριστερά πρέπει να είναι και να δείχνει σε αυτή τη χώρα και, επιπλέον, πιστεύω ότι είναι αρκετά δυνατό να διευρύνει τα όρια του τι είναι εφικτό.
Βλέπεις το BLM να εξελίσσεται προς τη δημιουργία ενός τέτοιου τρίτου πόλου;
Νομίζω είναι πολύ νωρίς για κάτι τέτοιο. Αυτή τη στιγμή ένα τρίτο κόμμα στις ΗΠΑ δεν είναι εφικτό να υπάρξει. Αυτό δεν αρέσει σε πολλούς, αλλά αυτή είναι η αλήθεια. Σίγουρα χρειάζεται να οικοδομήσουμε μία ανεξάρτητη πολιτική δύναμη και, εξαιτίας του τρόπου που λειτουργεί το εκλογικό μας σύστημα, το να στήσεις ένα τρίτο κόμμα τώρα δε σημαίνει τίποτα γι’ αυτή την προσπάθεια. Στις επόμενες εκλογές δε θα υποστηρίξουμε κανέναν υποψήφιο. Θα προωθήσουμε θέματα που μας αφορούν. Θα είμαστε πολύ ενεργοί σε όλη τη διαδικασία αλλά όχι στο όνομα του Δημοκρατικού Κόμματος. Στο μέλλον νομίζω, ειλικρινά, ότι θα πρέπει να σκεφτούμε τη στρατηγική μας εντός κι εκτός του Δημοκρατικού Κόμματος προκειμένου να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε ένα τρίτο κόμμα να είναι εφικτό.
Ένα από τα κύρια συνθήματα των διεθνών κινητοποιήσεων αλληλεγγύης στην Ελλάδα τους τελευταίους μήνες ήταν το «Αφήστε την Ελλάδα να αναπνεύσει», εμπνεόμενο από τον Eric Garner. Θα ήθελες κάτι να προσθέσεις;
Το πρώτο που θέλω να πω είναι ότι είμαστε μαζί σας και πως παρακολουθούμε από κοντά τι συμβαίνει στη χώρα σας και αντλούμε έμπνευση. Ειδικά επειδή η κυβέρνησή μας είναι ο μεγαλύτερος φορέας βίας στον κόσμο. Ως μήνυμα αλληλεγγύης θα θέλαμε να πούμε ότι η εξέγερση είναι όμορφη. Εμπνεόμαστε από την ικανότητά σας να αντιστέκεστε και ταυτόχρονα να χτίζετε νέα πράγματα.
