Του Δημήτρη Μπελαντή *.
Τόσο στη μεγάλη απεργιακή διαδήλωση της 15/12/2010 όσο και σε όλες τις τελευταίες διαδηλώσεις, παρατηρούμε ένα πανομοιότυπο σενάριο δράσης των δυνάμεων ασφαλείας.
Από τη μια πλευρά, εξαπολύουν πυκνά κύματα χημικών αερίων κατά των διαδηλωτών με αποτέλεσμα τη γενικευμένη ασφυξία και κλίμα πανικού. Ας σημειωθεί εδώ ότι τα συγκεκριμένα χημικά αέρια (CN, CS και διάφορα άλλα) έχουν επικριθεί διεθνώς για την τοξικότητά τους κι έχουν θεωρηθεί απαγορευμένα μέσα διεξαγωγής πολέμου από Διεθνείς Συμβάσεις. Ισχύει, όμως, το εξής παράδοξο: τα δικαστήρια θεωρούν, με βάση μια αμφιλεγόμενη διεθνή ρήτρα, ότι τα ίδια μέσα που είναι απαγορευμένα για τον πόλεμο είναι νόμιμα για την ειρήνη, δηλαδή ότι ισχύουν χειρότεροι όροι για τους διαδηλωτές από ό,τι για τους εμπόλεμους.
Σε μια δεύτερη φάση, έχουμε τις κλασικές δεκάδες προσαγωγές. Πρόκειται για την πλήρη και απόλυτη κατάχρηση ενός δικονομικού θεσμού δευτερεύουσας σημασίας (1991), ο οποίος κυρίως αποσκοπεί στην εξακρίβωση των στοιχείων του προσαγομένου ή έστω στην περίπτωση που υπάρχουν «υποψίες» διάπραξης κάποιου αδικήματος που πρέπει να διερευνηθούν. Στην πράξη, τον τελευταίο καιρό πραγματοποιούνται προσαγωγές στο σωρό νεαρών διαδηλωτών, οι περισσότεροι αργότερα αφήνονται ελεύθεροι και ορισμένοι μόνο διώκονται ποινικά. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί, ότι στο στάδιο της περίφημης «προκαταρκτικής εξέτασης» και προτού αποδοθεί κατηγορία δεν επιτρέπουν κατά κανόνα οι αστυνομικοί υπάλληλοι την επικοινωνία «υπόπτου» και συνηγόρου –σε αντίθεση με την ΕΣΔΑ και άλλες διεθνείς συμβάσεις.
Επίσης, η νομοθεσία του 2009 για τις «κουκούλες», η οποία μετατρέπει σε επιβαρυντική περίσταση άλλων αδικημάτων τη χρήση μέσων κάλυψης του προσώπου κάθε μορφής, έχει οδηγήσει στην ποινική σκλήρυνση επί των αδικημάτων που διαπράττονται κατά τις διαδηλώσεις, sε συνδυασμό και με την ανάπτυξη και εξειδίκευση συνεχώς των αστυνομικών δυνάμεων, που αποσκοπούν στην καταστολή ταραχών (ΜΑΤ, ΔΙΑΣ, ΔΕΛΤΑ κ.λπ.).
Τόσο η μαζική ρίψη χημικών όσο και οι αδιάκριτες προσαγωγές αποτελούν βασικούς μηχανισμούς για την αποθάρρυνση και απομάκρυνση των νέων ιδίως διαδηλωτών από τη συμμετοχή σε διαδηλώσεις και μαζικές κινητοποιήσεις. Αποτελούν, επίσης, κατά τη γνώμη μας, το προστάδιο για μια αυταρχικότερη ρύθμιση κάποια στιγμή του δικαιώματος στη συνάθροιση/διαδήλωση, όπως αυτό προβλέπεται από το άρθρο 11 του Συντάγματος. Το χουντικό νομοθέτημα 794/1971 για τη ρύθμιση των διαδηλώσεων δεν έχει ακόμη αντικατασταθεί. Φοβούμαστε ότι υπό τις παρούσες συνθήκες αυταρχικής θωράκισης, μια τροποποίηση ή αντικατάσταση του 794/71 θα οδηγήσει μοιραία σε ένα επίσης ανελεύθερο καθεστώς για τις διαδηλώσεις. Αυτό προεικάζεται κι από τα επιχειρήματα για παρακώλυση των συναλλαγών και συγκοινωνιών στην Αθήνα κ.λπ.
Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι σταδιακά το δικαίωμα στη διαδήλωση –όπως και εκείνο στην απεργία– καθίσταται ανενεργό παρά την τυπική συνταγματική του πρόβλεψη.
Αυτή η διαπίστωση οφείλει να συνδυασθεί και με την κατάργηση από τον τρίτο τρομονόμο (ν. 3875/ 2010) της εξαίρεσης από τα τρομοκρατικά αδικήματα όσων σχετίζονται με την άσκηση συνδικαλιστικής ελευθερίας ή με την υπεράσπιση κάποιου ατομικού ή συλλογικού δικαιώματος.
Σε μια δεύτερη φάση, έχουμε τις κλασικές δεκάδες προσαγωγές. Πρόκειται για την πλήρη και απόλυτη κατάχρηση ενός δικονομικού θεσμού δευτερεύουσας σημασίας (1991), ο οποίος κυρίως αποσκοπεί στην εξακρίβωση των στοιχείων του προσαγομένου ή έστω στην περίπτωση που υπάρχουν «υποψίες» διάπραξης κάποιου αδικήματος που πρέπει να διερευνηθούν. Στην πράξη, τον τελευταίο καιρό πραγματοποιούνται προσαγωγές στο σωρό νεαρών διαδηλωτών, οι περισσότεροι αργότερα αφήνονται ελεύθεροι και ορισμένοι μόνο διώκονται ποινικά. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί, ότι στο στάδιο της περίφημης «προκαταρκτικής εξέτασης» και προτού αποδοθεί κατηγορία δεν επιτρέπουν κατά κανόνα οι αστυνομικοί υπάλληλοι την επικοινωνία «υπόπτου» και συνηγόρου –σε αντίθεση με την ΕΣΔΑ και άλλες διεθνείς συμβάσεις.
Επίσης, η νομοθεσία του 2009 για τις «κουκούλες», η οποία μετατρέπει σε επιβαρυντική περίσταση άλλων αδικημάτων τη χρήση μέσων κάλυψης του προσώπου κάθε μορφής, έχει οδηγήσει στην ποινική σκλήρυνση επί των αδικημάτων που διαπράττονται κατά τις διαδηλώσεις, sε συνδυασμό και με την ανάπτυξη και εξειδίκευση συνεχώς των αστυνομικών δυνάμεων, που αποσκοπούν στην καταστολή ταραχών (ΜΑΤ, ΔΙΑΣ, ΔΕΛΤΑ κ.λπ.).
Τόσο η μαζική ρίψη χημικών όσο και οι αδιάκριτες προσαγωγές αποτελούν βασικούς μηχανισμούς για την αποθάρρυνση και απομάκρυνση των νέων ιδίως διαδηλωτών από τη συμμετοχή σε διαδηλώσεις και μαζικές κινητοποιήσεις. Αποτελούν, επίσης, κατά τη γνώμη μας, το προστάδιο για μια αυταρχικότερη ρύθμιση κάποια στιγμή του δικαιώματος στη συνάθροιση/διαδήλωση, όπως αυτό προβλέπεται από το άρθρο 11 του Συντάγματος. Το χουντικό νομοθέτημα 794/1971 για τη ρύθμιση των διαδηλώσεων δεν έχει ακόμη αντικατασταθεί. Φοβούμαστε ότι υπό τις παρούσες συνθήκες αυταρχικής θωράκισης, μια τροποποίηση ή αντικατάσταση του 794/71 θα οδηγήσει μοιραία σε ένα επίσης ανελεύθερο καθεστώς για τις διαδηλώσεις. Αυτό προεικάζεται κι από τα επιχειρήματα για παρακώλυση των συναλλαγών και συγκοινωνιών στην Αθήνα κ.λπ.
Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι σταδιακά το δικαίωμα στη διαδήλωση –όπως και εκείνο στην απεργία– καθίσταται ανενεργό παρά την τυπική συνταγματική του πρόβλεψη.
Αυτή η διαπίστωση οφείλει να συνδυασθεί και με την κατάργηση από τον τρίτο τρομονόμο (ν. 3875/ 2010) της εξαίρεσης από τα τρομοκρατικά αδικήματα όσων σχετίζονται με την άσκηση συνδικαλιστικής ελευθερίας ή με την υπεράσπιση κάποιου ατομικού ή συλλογικού δικαιώματος.
* Ο Δημήτρης Μπελαντής είναι διδάκτωρ Νομικής.
Σχόλια
