Του Στέλιου Ελληνιάδη
«Φανταστείτε. Έναν απελευθερωτικό στρατό που υποστηρίζει μια γενικευμένη εξέγερση της αγροτιάς να φτάνει στις εισόδους της πρωτεύουσας, όπου οι άνθρωποι, με τη σειρά τους, ξεσηκώνονται, ρίχνουν τη βασιλική κυβέρνηση από την εξουσία και καλωσορίζουν σαν απελευθερωτή το Κομμουνιστικό Κόμμα του Νεπάλ-Μαοϊκό, του οποίου η αποτελεσματική επαναστατική στρατηγική δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάδειξη. Εδώ πρόκειται για την πιο ριζοσπαστική νικηφόρα εξέλιξη της εποχής μας, και, γι’ αυτό το λόγο, την πιο πολλά υποσχόμενη».
Σαμίρ Αμίν, Monthly Review
Όταν πήγαμε στο Νεπάλ με την πολυμελή ομάδα της ΚΟΕ, πρόπερσι το καλοκαίρι, υπήρχε ένα κλίμα αισιοδοξίας, τουλάχιστον σε μία μεγάλη μερίδα του λαού των 30 περίπου εκατομμυρίων, που σπάνια ανιχνεύεται οπουδήποτε στη σύγχρονη εποχή. Η χώρα έβγαινε από ένα δωδεκαετή εμφύλιο πόλεμο με ειρηνική διευθέτηση, συμφωνία όλων των πολιτικών δυνάμεων, κατάργηση της αυταρχικής βασιλείας και αναπάντεχη για τους αναλυτές νίκη του μαοϊκού Κομμουνιστικού Κόμματος του Νεπάλ. Στις εκλογές που επικυρώθηκαν από διεθνείς παρατηρητές, μεταξύ των οποίων και ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ, το ΚΚΝ-Μ κέρδισε 229 από τις 601 έδρες (38,1%) της νεοσύστατης Συντακτικής Συνέλευσης.
Τελικά, μετά από καθυστερήσεις και τρικλοποδιές τεσσάρων μηνών, επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ του επαναστατικού ΚΚΝ-Μ και του συμβατικού ΚΚΝ-ΕΜΛ για κυβέρνηση συνεργασίας με πρωθυπουργό τον πρόεδρο του ΚΚΝ-Μ Πούσπα Κουμάρ Νταχάλ, γνωστό με το όνομα Πρατσάντα. Η κυβέρνηση ήταν δυσλειτουργική, γιατί το ΚΚΝ-ΕΜΛ αντιτίθεται σε επαναστατικές μεταρρυθμίσεις. Γι’ αυτό, η κυβέρνηση διαλύθηκε όταν το ΚΚΝ-ΕΜΛ δεν στήριξε τον πρωθυπουργό στην απόφασή του να αντικαταστήσει τον διορισμένο από το βασιλιά αρχηγό του στρατού. Το ΚΚΝ-ΕΜΛ έχει σχέσεις με το αντίστοιχο ΚΚ Ινδίας, το οποίο επίσης ανήκει στο πολιτικό κατεστημένο και συμμετέχει στη διακυβέρνηση ομόσπονδων πολιτειών της Ινδίας.
Η Ινδία είναι ο βραχνάς του Νεπάλ. Αποτελεί ηγεμονική δύναμη στην ευρύτερη περιοχή. Είναι πυρηνική δύναμη που δεν έχει υπογράψει τη συμφωνία για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Σύμμαχος της Σοβιετικής Ένωσης και τώρα των ΗΠΑ, εφαρμόζει νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική και εκτοπίζει βίαια τους ιθαγενείς λαούς από τη γη τους, παραχωρώντας τα πλούσια υπεδάφη στις πολυεθνικές. Κατέχει το Κασμίρ με σκληρή στρατοκρατία, ενσωμάτωσε το Σικίμ, ελέγχει το Μπουτάν και δεσμεύει με αποικιακές συμφωνίες, από το 1950, τους πλούσιους υδάτινους όγκους του Νεπάλ που πηγάζουν από την οροσειρά των Ιμαλαΐων. Η Ινδία διατηρεί τον τρίτο μεγαλύτερο στρατό και τον πρώτο μεγαλύτερο φτωχό πληθυσμό στον πλανήτη.
Με αυτά τα δεδομένα, η πολιτική στο Νεπάλ ασκείται μέσα στον ασφυκτικό κλοιό της Ινδίας και των ΗΠΑ που θα το ήθελαν βάση στα σύνορα με την Κίνα. Στο κέντρο της πρωτεύουσας Κατμαντού, τα δύο μεγαλύτερα κτιριακά συγκροτήματα -περιτριγυρισμένα από υψηλούς τοίχους, είναι το παλάτι και η αμερικανική πρεσβεία.
Συμπαιγνία Δεξιών και «Αριστερών»
Η σημερινή κυβέρνηση από τα δύο μειοψηφικά κόμματα, το ΚΚΝ-ΕΜΛ και το Κόμμα του Κογκρέσου (από 20% στις εκλογές) αναβάλλει συνεχώς την ένταξη του απελευθερωτικού στρατού στον εθνικό στρατό όπως δεσμευτικά ορίζει η συμφωνία ειρήνευσης. Οι Μαοϊκοί, ως αντιπολίτευση, αναγκάστηκαν να ενεργοποιήσουν ξανά τις λαϊκές δυνάμεις, με διαδηλώσεις, απεργίες και κυρίως με τη δημιουργία αυτόνομων περιοχών που δεν υπόκεινται στην κεντρική εξουσία. Υποστηρίζουν τους ακτήμονες που έχουν καταλάβει κτήματα των γαιοκτημόνων και απορρίπτουν κάθε αίτημα για διάλυση της πανίσχυρης νεολαίας τους. Διατηρούν σε στάση αναμονής τις δυνάμεις του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, σε μεγάλα στρατόπεδα στη ζούγκλα, και δραστηριοποιούνται εντονότατα με ισχυρούς κοινωνικούς φορείς.
Η νεολαία του κόμματος, επαναστατικοί σύλλογοι εκπαιδευτικών, δημοσιογράφων, αγροτών, γυναικών, νταλίτ (η κατώτερη κάστα), ιθαγενών κ.ά. μπλοκάρουν την εφαρμογή πολιτικών που υπηρετούν το στάτους κβο της εξάρτησης, της υπανάπτυξης και της κοινωνικής ανισότητας. Την περασμένη βδομάδα, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να ακυρώσει την απόφασή της να αναθέσει σε ινδική εταιρία την έκδοση των νέων διαβατηρίων του Νεπάλ.
Η διαρκής πολιτική αστάθεια δημιουργεί προβλήματα και στο εσωτερικό των κομμάτων. Μερικά από τα μικρότερα κόμματα που συμμετέχουν στη Βουλή έχουν υποστεί διασπάσεις.
Στα δύο βασικά κυβερνητικά κόμματα (ΚΚΝ-ΕΜΛ και Κογκρέσο), που είχαν μεγάλες απώλειες στις εκλογές, υπάρχουν σοβαρές εσωτερικές διαφωνίες για τη διαχείριση του αδιεξόδου. Πριν από λίγες μέρες, πρώην υπουργός, υψηλόβαθμο στέλεχος του Κογκρέσου, προσχώρησε στους Μαοϊκούς προκαλώντας μεγάλη αναστάτωση. Επίσης, ο αντιπρόεδρος του ΚΚΝ-ΕΜΛ δήλωσε ότι χωρίς τους Μαοϊκούς στην κυβέρνηση δεν θα προχωρήσει τίποτα.
Αλλά, τριβές έχουν εκδηλωθεί και στους Μαοϊκούς κυρίως εξαιτίας αντιρρήσεων στις υποχωρήσεις που συνεπάγεται η πολιτική της πολυκομματικής συνεργασίας. Από τις πιο σοβαρές είναι η απόσπαση μιας ομάδας που δημιούργησε ξεχωριστό κόμμα.
Από το εξωτερικό, το ΚΚ Ινδίας (Μαοϊκό) με ανοιχτή επιστολή αποδοκίμασε το «πάγωμα» της ένοπλης επαναστατικής πάλης από το αδελφό κόμμα του Νεπάλ.
Πολλοί φοβούνται ότι η αδράνεια αχρηστεύει τον Λαϊκό Στρατό και θέτει σε κίνδυνο τους κομμουνιστές σε περίπτωση πραξικοπήματος που μπορεί να υποκινηθεί από την Ινδία ή/και τις ΗΠΑ, οι οποίες ακόμα δεν έχουν βγάλει το ΚΚΝ-Μ από τη λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων. Τον περασμένο Γενάρη, ο πρωθυπουργός απείλησε τους Μαοϊκούς με στρατιωτική επιχείρηση «τύπου Σρι Λάνκα» και διόρισε υπαρχηγό του στρατού αξιωματικό που κατηγορείται για την εξαφάνιση 49 πολιτών.
Οι αόρατοι παραστρατιωτικοί
Στην Ινδία, πολλαπλασιάζονται οι φωνές που θεωρούν ότι η επιτυχία των Μαοϊκών στο Νεπάλ ενθαρρύνει τις εξεγέρσεις των Ινδών Μαοϊκών και των ιθαγενών που εκτοπίζονται από μεταλλευτικές εταιρίες με τη συνδρομή παραστρατιωτικών και ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας που διαπράττουν φόνους, απαγωγές και βιασμούς που δεν καταγράφονται από την ινδική Εθνική Υπηρεσία Εγκληματολογικών Ερευνών.
Επίσης, εκφράζονται ανησυχίες γιατί οι Μαοϊκοί καλλιεργούν σχέσεις με την Κίνα, ενώ το Νεπάλ συνδεόταν αποκλειστικά με την Ινδία, στην οποία κατοικούν και πάρα πολλοί Νεπαλέζοι.
Εκτός από την εκτεταμένη δράση των Μαοϊκών και τα κινήματα των ιθαγενών, σε πολλές πολιτείες της Ινδίας, ιδίως τις βορειοανατολικές όπου χρειάζεσαι ειδική άδεια για να ταξιδέψεις, δρουν δεκάδες κινήματα που διεκδικούν αυτονομία ή ανεξαρτησία· πάνω από 30 στη Μανιπούρ, 15 στη Ναγκαλάντ κ.λπ. Στην Ινδία, που έχει υποστεί δύο πολύ μεγάλες αποσκιρτήσεις (Πακιστάν και Μπανγκλαντές), οι εθνικές μειονότητες, όπως και οι θρησκευτικές, με πολυπληθέστερη τη μουσουλμανική, υφίστανται διακρίσεις και καταπίεση. Με αυτά τα δεδομένα, το Νεπάλ στα χέρια των -έστω συνετών- Μαοϊκών βάζει σε μεγάλη ανησυχία την κεντρική κυβέρνηση στο Δελχί.
Αποσχιστικές τάσεις αντιμετωπίζει και το πολυεθνικό και πολυφυλετικό Νεπάλ που υποθάλπονται από την ακυβερνησία, την υπολειτουργία της Βουλής, την οικονομική κρίση και τις ξένες παρεμβάσεις, ιδιαίτερα στις περιοχές που συνορεύουν με την Ινδία.
Σ’ αυτή τη δραματική κατάσταση που δεν μπορεί να βελτιωθεί από μία κυβέρνηση που δεν έχει την ανάλογη λαϊκή εντολή και μαστίζεται από διαφθορά, το ΚΚΝ-Μ προτείνει να τεθεί επικεφαλής άλλης πολυκομματικής κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον Πρατσάντα ή, όπως γράφεται στον Τύπο (και διαψεύστηκε), τον Δρ. Μπαταράι, οικονομολόγο, αντιπρόεδρο του κόμματος και δημοφιλή ακτιβιστή και βουλευτή.
Παράλληλα, το κόμμα ενισχύει τις δυνάμεις του. Προχωρώντας σε συνένωση με μικρότερα αριστερά κόμματα μετονομάστηκε σε Ενοποιημένο Κομμουνιστικό Κόμμα Νεπάλ-Μαοϊκό (ΕΚΚΝ-Μ).
Από τις συναντήσεις μας με τον πρόεδρο Πρατσάντα, τους αντιπροέδρους Κιράν και Μπαταράι, το γραμματέα Γκαουρέβ, το γραμματέα της φοιτητικής νεολαίας και πολλά άλλα στελέχη, αλλά και από τη συναρπαστική επίσκεψή μας σε ένα από τα στρατόπεδα του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού στη ζούγκλα, διαπιστώσαμε ότι το μαοϊκό κόμμα είναι ριζωμένο στο Νεπάλ, από την πρωτεύουσα ώς τις πιο απόμακρες περιοχές και κινείται με μεγάλη ευλυγισία τόσο στο στρατιωτικό όσο και στο κοινοβουλευτικό πεδίο. Και με τη σφαίρα και με την ψήφο, όπως μας είπε με πλατύ χαμόγελο ο πρόεδρος Πρατσάντα.
Ο δυτικός Τύπος σπάνια αναφέρεται στην εσωτερική πραγματικότητα του Νεπάλ, επειδή η νίκη των Μαοϊκών αποτελεί κακό παράδειγμα για άλλους λαούς, αλλά και της Ινδίας, γιατί ως σύμμαχος των ΗΠΑ πρέπει να προβάλλεται ως χώρα που όλα πάνε καλά. Η αλήθεια λέγεται μόνο όταν συμφέρει.
ΕΚΚ ΝΕΠΑΛ-ΜΑΟΪΚΟ:
Το Κόμμα προχωράει, τα εσωτερικά προβλήματα αυξάνονται
Στο μαοϊκό κομμουνιστικό κόμμα διεξάγεται διαρκώς μια γόνιμη ζύμωση θέσεων. Στην τελευταία ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής συζητήθηκαν δύο διαφορετικές πολιτικές προσεγγίσεις. Μία ομάδα εκπροσωπούμενη από πολύ ισχυρά στελέχη του κόμματος, όπως ο αντιπρόεδρος Κιράν και ο γραμματέας Γκαουρέβ, κατέβασε ξεχωριστή από τον πρόεδρο Πρατσάντα πλατφόρμα εκτιμήσεων και πάλης. Μετά από έντονες διεργασίες επιτεύχθηκε συγκερασμός των απόψεων και εκδόθηκε κοινή απόφαση στην οποία, εκτός από την ανάλυση της διεθνούς κατάστασης και των τοπικών ιδιαιτεροτήτων, διατυπώνονται με μεγάλη έμφαση τα προβλήματα και οι δυσλειτουργίες του κόμματος. Μετά την ανακωχή που συμφωνήθηκε υπό την εποπτεία του ΟΗΕ, τη λήξη των πολεμικών επιχειρήσεων, τον περιορισμό 20 χιλιάδων μαχητών του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού στα εποπτευόμενα στρατόπεδα, τη συμμετοχή του κόμματος στις εκλογές, την εκλογική νίκη, την πρόσκαιρη ανάληψη κυβερνητικών ευθυνών και την υπολειτουργία του Κοινοβουλίου, αναπτύχθηκαν μέσα στο κόμμα, παρ’ όλη την ανοδική του πορεία, αρκετά ανησυχητικά φαινόμενα.
«Μετά την ειρηνευτική διαδικασία και την ανοιχτή δημόσια παρουσία του κόμματος όχι μόνο δεν διατηρήθηκε η μαχητική και συγκροτημένη πρωτοπορία του προλεταριάτου, αλλά εμφανίστηκε και ο κίνδυνος της βαθμιαίας μεταμόρφωσής του σε άναρχο πλήθος». Ο γρήγορος πολλαπλασιασμός των μελών των επιτροπών του κόμματος δυσχέρανε την ανταλλαγή απόψεων, τη λήψη αποφάσεων και τη λειτουργικότητα του κόμματος, εμφανίζοντας σημεία κόπωσης και σκλήρυνσης. Υποχωρεί το πνεύμα συλλογικότητας, συνεργασίας και θυσίας και αναπτύσσονται τάσεις ατομισμού, ιδιοτέλειας και αδιαλλαξίας, σύμφωνα με την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής. Η πολιτικο-ιδεολογική εργασία αντικαθίσταται από την επίδραση της επικαιρότητας και της ενημέρωσης που προσφέρουν τα ΜΜΕ. Επίσης, χιλιάδες μέλη και στελέχη του κόμματος που πήραν μέλος στον μακροχρόνιο εμφύλιο, βρέθηκαν σε μετέωρες καταστάσεις μετά την παύση των εχθροπραξιών. Άλλοι έμειναν χωρίς αντικείμενο εργασίας, άλλοι έχασαν τη φοιτητική τους ιδιότητα και άλλοι έμειναν ανάπηροι ή αναγκάστηκαν να σηκώσουν τα αυξημένα βάρη οικογενειών που υπέστησαν σοβαρές απώλειες.
Σε γενικές γραμμές, το πέρασμα από την ένοπλη πάλη στην κοινοβουλευτική διαδικασία προκάλεσε μεγάλες και απρόβλεπτες παρενέργειες στην κομματική συγκρότηση που δεν αντιμετωπίστηκαν σωστά και έγκαιρα από την ηγεσία του κόμματος.
Στην απόφαση επισημαίνεται ο κίνδυνος παρέκκλισης του κόμματος κυρίως προς τα δεξιά, ως αποτέλεσμα της εμμονής στην επίτευξη συναινετικών λύσεων και την απομάκρυνση από το δρόμο της επαναστατικής ανατροπής του συστήματος.
Επίσης, τα μέλη της Κ.Ε. αναγνωρίζουν ότι στη φάση της σύντομης διακυβέρνησης «δεν πετύχαμε τους αναμενόμενους στόχους λόγω των περιορισμών που μας έθετε ο μηχανισμός του παλιού αντιδραστικού κράτους, αλλά και λόγω έλλειψης πείρας και ανεπαρκούς συντονισμού κυβερνητικής, νομοθετικής και κινηματικής δράσης».
Στις σημαντικές επιτυχίες του ΕΚΚΝ-Μ, προστίθεται η συνένωση μέρους των πολυδιασπασμένων δυνάμεων της Αριστεράς σε ένα κόμμα.
Ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς και δύσβατος.
