Ο Β. Σόιμπλε απαίτησε σιωπητήριο για το «κούρεμα» του χρέους, ζήτησε να συνεχιστεί το «κούρεμα» του κράτους και έθεσε θεμέλια για το «κούρεμα» των καταθετών. Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Ευγενής και συγκαταβατικός εμφανίστηκε στην Αθήνα ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκαγκ Σόιμπλε. «Ουδέποτε προσέβαλα την Ελλάδα και τους Έλληνες», απάντησε σε μια από τις ενοχλητικές δημοσιογραφικές ερωτήσεις. Αλλά, πίσω από τις λεκτικές ακροβασίες που επιστράτευσε για να μείνει εντός πλαισίων διπλωματικής ευγένειας, δεν κατάφερε να κρύψει το αυταρχικό, επιτακτικό ύφος του αποικιοκράτη που επιτηρεί την αποικία του. «Σταματήστε κάθε συζήτηση για κούρεμα του χρέους. Είναι επικίνδυνη για σας», είπε ο κ. Σόιμπλε χωρίς να καταφέρει να κρύψει την απόχρωση απειλής σ’ αυτή την προειδοποίηση.
Στο ίδιο μήκος κύματος, μια μέρα μετά, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ είπε περίπου το ίδιο, «δεν βλέπω νέο κούρεμα του χρέους». Το παράδοξο είναι ότι τόσο ο Σόιμπλε όσο και η Μέρκελ απαιτούν σιωπή για το ζήτημα της βιωσιμότητας του χρέους, αν και η σχετική συζήτηση δεν γίνεται τόσο στην Αθήνα, όσο στην ίδια τη Γερμανία. Το Ινστιτούτο για την Παγκόσμια Ανάπτυξης IfW που εδρεύει στο Κίελο διατύπωσε προ ημερών ακόμη και σενάρια για τα ποσοστά κουρέματος που απαιτούνται, ανάλογα με τον ρυθμό ανάπτυξης που θα επιτύχει η Ελλάδα τα επόμενα χρόνια. Κι ένας εκ των συμβούλων του κ. Σόιμπλε στο υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας υποστήριξε ακριβώς το ίδιο. Άρα, το σιωπητήριο που επέβαλε ο κ. Σόιμπλε για το ελληνικό χρέος αφορούσε αποκλειστικά τους ενδιαφερόμενους, τους Έλληνες.
«Δικό μας θέμα»
Η αποκρυπτογράφηση όσων είπε δημόσια και όσων είπε, κατά πληροφορίες, πίσω από τις κλειστές πόρτες στο Μαξίμου και στο υπουργείο Οικονομικών ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τα εξής συμπεράσματα:
Πρώτον, απαιτώντας αποχή από δηλώσεις και αιτήματα για νέα ελάφρυνση του χρέους, ο κ. Σόιμπλε υπενθυμίζει ότι το θέμα αφορά τους δανειστές κι όχι τους οφειλέτες. «Το χρέος είναι πια κατά 90% κρατικό, το έχουμε επωμιστεί εμείς και το ΔΝΤ. Το τι θα κάνουμε μ’ αυτό είναι δική μας υπόθεση», είναι εν ολίγοις το μήνυμα του Γερμανού υπουργού Οικονομικών, που προορίζει τους Έλληνες για τον ρόλο των καρτερικών υποζυγίων. «Εσείς κάνετε τις μεταρρυθμίσεις, απολύστε κι άλλους δημοσίους υπαλλήλους κι ό,τι άλλο χρειάζεται για να παραχθεί πρωτογενές πλεόνασμα», είναι το δεύτερο σκέλος του μηνύματος.
Δεύτερον, ο Β. Σόιμπλε που φυσικά δεν αγνοεί ότι το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο, παρέπεμψε τη διαπραγμάτευση με τους άλλους δανειστές –την Ε.Ε. και τις επιμέρους χώρες, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ- για το τέλος του 2014, οπότε ολοκληρώνεται το ελληνικό μνημόνιο από άποψη καταβολών και δόσεων που οφείλουν οι ευρωπαϊκές συνιστώσες της τρόικας. Η συζήτηση και διαπραγμάτευση αυτή είναι αναπόφευκτη, την έχει θέσει επιτακτικά το ίδιο το ΔΝΤ, παρά την ανακωχή που έχει κηρύξει μέχρι τις γερμανικές εκλογές. Τι μπορεί, λοιπόν, να περιλαμβάνει αυτή η διαπραγμάτευση εντός της τρόικας για το μέλλον του ελληνικού χρέους; Μια μεγάλη επιμήκυνση της αποπληρωμής των δανείων, μια μείωση των επιτοκίων τους, ένα τρίτο πακέτο βοήθειας για το κενό μέχρι το 2016, φυσικά μαζί με ένα ακόμη μνημόνιο. Η ονομαστική απομείωση του χρέους προς το παρόν αποκλείεται, κι αυτό εννοούν Σόιμπλε και Μέρκελ όταν διαψεύδουν κατηγορηματικά το «κούρεμα». Κι είναι μια, μάλλον, αναμενόμενη αντίδραση αν λάβει κανείς υπόψη ότι το ιταλικό χρέος τρέχει προς το ρεκόρ του 132% του ΑΕΠ, το ισπανικό έφτασε το 90% και ο μέσος όρος της Ευρωζώνης θα κλείσει στο 95% του ΑΕΠ. Η Ελλάδα είναι σίγουρα και με τη βούλα αποικία χρέους, αλλά και ολόκληρη η Ευρωζώνη είναι μια μητρόπολη χρέους.
Τρίτον. Επομένως, ο κ. Σόιμπλε δεν είχε να προσφέρει στη δικομματική κυβέρνηση, την οποία έσπευσε να στηρίξει, τίποτα άλλο εκτός από συμπάθεια, συμβουλές για προτεσταντική καρτερία και ένα φιλοδώρημα 100 εκατομμυρίων ευρώ, ως γερμανική εισφορά στο περίφημο Επενδυτικό Ταμείο που ανακοίνωσε με τον υπουργό Ανάπτυξης Κ. Χατζηδάκη. Το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων και του κατοχικού δανείου η κυβέρνηση ούτε διανοήθηκε να το θέσει, ο ίδιος ο Σόιμπλε το χαρακτήρισε νομικά ρυθμισμένο, αφήνοντας έναν υπαινιγμό ηθικού συμψηφισμού στο μέλλον. Τι μορφή μπορεί να έχει αυτός; Αν, για παράδειγμα, η Γερμανία συναινέσει σε ένα τρίτο πακέτο δανεισμού ή άλλη διευκόλυνση του χρέους, δεν αποκλείεται να απαιτήσει και μια οριστική παραίτηση από ελληνικές αξιώσεις για τις επανορθώσεις ή το κατοχικό δάνειο.
Χωρίς ανάσα
Με δεδομένο αυτόν τον απολογισμό, η επίσκεψη Σόιμπλε δεν φαίνεται να εξυπηρετούσε τίποτε άλλο εκτός από τις ανάγκες της γερμανικής κυβέρνησης για πολιτική ηρεμία στην Ελλάδα και σε όλο τον ευρωπαϊκό Νότο μέχρι τις εκλογές της 22ας Σεπτεμβρίου. «Κρατήστε την ανάσα σας για δυο μήνες ακόμη, και μετά βλέπουμε», είναι περίπου το μήνυμα.
Το τι θα δούμε μετά, είναι το ζήτημα. Η τρόικα θα επανέλθει από τον Σεπτέμβρη με τον μπούσουλα των μνημονίων. Μια ελαφρά υποχώρηση από εισπρακτικού τύπου μέτρα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, αλλά αυτό αντισταθμίζεται από απαιτήσεις για σφαγή στον σκληρό πυρήνα του κράτους. Ίσως πιάσουν τόπο και οι αμερικανικές πιέσεις για ελαφρύ φρένο στη λιτότητα -ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Τζακ Λιου, που έρχεται την Κυριακή στην Αθήνα, για να στηρίξει κι αυτός τη δικομματική κυβέρνηση, πέταξε προκαταβολικά τη ρουκέτα του κατά της ευρωπαϊκής πολιτικής. Αλλά μια κλιμάκωση της ευρωαμερικανικής κόντρας δεν είναι της παρούσης.
Θα περιμένει κι αυτή τις γερμανικές εκλογές. Όποια κι αν είναι η έκβασή της, τίποτα δεν θα αλλάξει επί της ουσίας για τους πληβείους της Ε.Ε. «Η Ευρωζώνη χρειάζεται ακόμη μια δεκαετία προσαρμογής», λέει ο Γερμανός Γιοργκ Άσμουσεν της ΕΚΤ και ο κ. Σόιμπλε μάλλον θα έσπευδε να τον χειροκροτήσει.
Μετάλλαξη τραπεζών
Κι αυτά τα λίγα που έφερε με τις αποσκευές του στην Αθήνα ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών έχουν το σπέρμα του ζοφερού μέλλοντός μας. Το πολυδιαφημισμένο Επενδυτικό Ταμείο που παρουσιάστηκε στην Αθήνα είναι ψηφίδα μιας τεράστιας αλλαγής που συντελείται εντός της Ευρωζώνης στον έλεγχο των ροών του χρήματος. Οι μεγάλες τράπεζες που ανακεφαλαιοποιούνται απαλλάσσονται από την «υποχρέωση» να δανείζουν τη μικρο-οικονομία (νοικοκυριά, καταναλωτές, μικρομεσαίες επιχειρήσεις).
Μετατρέπονται σε ένα είδος διαμεσολαβητών του χρήματος, προσφέροντας μόνο εγγυήσεις για να συμπληρωθούν τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία που επιστρατεύει η Ε.Ε. με υπόδειξη της ΕΚΤ για να χρηματοδοτηθούν οι μικρομεσαίοι και η απασχόληση.
Τα επενδυτικά και αναπτυξιακά ταμεία που υπάρχουν ήδη ή ενθαρρύνονται, με κρατικούς και εξω-τραπεζικούς πόρους, θα αναλάβουν το βάρος της χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας. Το αποτέλεσμα είναι ότι από τα 2 και πλέον τρισ. που έχουν ενθυλακώσει οι ευρωπαϊκές τράπεζες από το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης για να διασωθούν ελάχιστα θα μετατραπούν σε ρευστότητα, κι αυτά θα προορίζονται μόνο για το μεγάλο κεφάλαιο.
Το άλλο κούρεμα
Αυτό, φυσικά, θα έχει κι ένα βαρύ τίμημα. Όχι για τις ίδιες τις τράπεζες, αλλά για τους καταθέτες τους. Βάσει του ευρωπαϊκού σχεδίου που έχει συμφωνηθεί επί της αρχής, στο εξής οι τράπεζες που θα τελούν υπό χρεοκοπία, θα μπαίνουν σε εκκαθάριση και το κόστος θα επιμερίζεται σε μετόχους, επενδυτές και καταθέτες. Ο επίτροπος Ανταγωνισμού Χ. Αλμούνια ανακοίνωσε ήδη ότι οι τράπεζες που θα αποτύχουν στα stress tests του Φθινοπώρου θα μπουν σε αυτή τη νέα διαδικασία, η οποία θα προβλέπει και κούρεμα των καταθετών.
Αυτό αφορά φυσικά και τις ελληνικές τράπεζες, τις πρώτες στην Ευρώπη που έχουν ανακεφαλαιοποιηθεί στο σύνολό τους. Πόσο θα αντέξουν αυτές τα νέα stress tests είναι ακόμη ασαφές. Αλλά, αν πράγματι το 2014 είναι χρονιά αποφάσεων για μια νέα αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, τίποτε δεν αποκλείει μέρος του τιμήματος να αναλάβουν να πληρώσουν οι Έλληνες καταθέτες, με ένα κούρεμα των αποταμιεύσεών που διαθέτουν στις ανακεφαλαιοποιημένες, ελεγχόμενες από την τρόικα, αλλά ακόμη ανάπηρες κεφαλαιακά ελληνικές τράπεζες. Επομένως, το μήνυμα του κ. Σόιμπλε προς τους Έλληνες μπορεί να μεταφραστεί ως εξής: «Μη μιλάτε για κούρεμα τώρα. Θα συζητήσουμε γι’ αυτό το χρόνου. Και θα είναι το δικό σας κούρεμα».
