Σκάνδαλο με το «καλημέρα»
Στα τέλη του 2003 η εταιρία Ελληνικός Χρυσός -που ανήκει στην καναδική μεταλλευτική εταιρία European Goldfields- εξασφαλίζει την εκμετάλλευση των ορυχείων στη Χαλκιδική έναντι του ποσού των 11 εκ. ευρώ. Η Ε.Ε. στο πλαίσιο επιδότησης επενδυτικών έργων προσφέρει 15 εκ. ευρώ στην εταιρία, ενώ η Ελληνικός Χρυσός απαλλάσσεται και από τους φόρους συναλλαγών που αγγίζουν το ποσό των 1,34 εκατ. ευρώ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατόπιν εμπεριστατωμένης έρευνας, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η τιμή πώλησης των Μεταλλείων Κασσάνδρας στην Ελληνικός Χρυσός, το 2003, ήταν κατώτερη της πραγματικής αγοραίας αξίας τους και ότι, ως εκ τούτου, η εταιρία έλαβε επιδοτήσεις κατά παράβαση των κανόνων της E.E. περί κρατικών ενισχύσεων. Μάλιστα, η πώληση πραγματοποιήθηκε χωρίς ανοικτό διαγωνισμό ή εκτίμηση των περιουσιακών στοιχείων των μεταλλείων από ανεξάρτητο εκτιμητή.
Έτσι, η Κομισιόν θεωρεί ότι η εταιρία έλαβε παράνομη κρατική ενίσχυση -κατά παράβαση των κανόνων της E.E.- η οποία υπολογίστηκε σε 14 εκατ. ευρώ και μαζί με τους φόρους που δεν καταβλήθηκαν ανέρχεται σε 15,3 εκατ. ευρώ. Το Δημόσιο καλείται τώρα να ανακτήσει αυτά τα χρήματα, μαζί με τους τόκους.
Είχε προηγηθεί η Σύμβαση Εξωδικαστικού Συμβιβασμού μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και TVX -η προηγούμενη εταιρία εκμετάλλευσης- και η «εξαγορά» των Μεταλλείων Κασσάνδρας από το Ελληνικό Δημόσιο. Με τον πρωτοφανή εξωδικαστικό συμβιβασμό, το Ελληνικό Δημόσιο αναγνωρίζει για πρώτη φορά την ύπαρξη περιβαλλοντικών ζημιών και ζημιών τρίτου από «διαπιστωθείσες ή μη» παραβάσεις από την TVX όλης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας οι οποίες, μάλιστα, αποτιμώνται σε περίπου 400 εκατ. ευρώ. Κατόπιν, προχωρά σε συμβιβασμό με τις ισόποσες οικονομικές απαιτήσεις τις εταιρίας, την οποία εφοδιάζει και με πλήρη αμνηστία για όλα τα περιβαλλοντικά εγκλήματα που διέπραξε, χωρίς όμως να απαιτήσει την επανόρθωσή τους.
Στην περιοχή υπάρχουν τρία διαπιστωμένα κοιτάσματα: στο Στρατώνι, την Ολυμπιάδα και τις Σκουριές. Τα συνολικά αποθέματα και των τριών μεταλλείων ανέρχονται σε 8 εκατ. ουγκιές χρυσού, 62,7 εκατ. ουγκιές αργύρου, 800.000 τόνους χαλκού, 660.000 τόνους μολύβδου και 890.000 τόνους ψευδαργύρου.
Στο Στρατώνι -το μόνο ενεργό μεταλλείο- απασχολούνται 380 άτομα και πρόσφατα ανανεώθηκαν για δύο χρόνια η περιβαλλοντική άδεια και η άδεια εκμετάλλευσης από το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Τα έσοδα από το Στρατώνι την περίοδο 2006-2010 υπολογίζονται περίπου σε 200 εκατ. ευρώ με βασικό πυρήνα των πωλήσεων τον μόλυβδο και τον ψευδάργυρο. Η εταιρία στο Στρατώνι έχει επενδύσει 42 εκατ. ευρώ.
Το ορυχείο της Ολυμπιάδας, αν και παραμένει ανενεργό, υπολογίζεται ότι υπάρχουν εκεί κοιτάσματα 8 εκατ. ουγκιών χρυσού, τρέχουσας αξίας 10 δισ. ευρώ. Τέλος, στο ορυχείο στις Σκουριές έχουν γίνει μόνο ερευνητικές γεωτρήσεις με διαπιστωμένα κοιτάσματα χαλκού και χρυσού.
Σύμφωνα με το επιχειρηματικό σχέδιο της εταιρίας, όπως αυτό κατατέθηκε το 2006, τα έσοδα αναμένεται να ανέλθουν στα 4,5 δισ. ευρώ εντός 20 ετών, από τα οποία αν αφαιρούνταν τα κόστη εξόρυξης το καθαρό κέρδος για την εταιρία θα ήταν της τάξης των 308 εκατ. ευρώ. Βέβαια, τα συγκεκριμένα σχέδια εκπονήθηκαν με τιμή χρυσού τα 325 δολάρια η ουγκιά, ενώ σήμερα η τιμή του χρυσού έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί.
Τεράστια η οικολογική καταστροφή
Η Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση (ΠΠΕ) της Ελληνικός Χρυσός για το μεγαλεπήβολο Επενδυτικό Σχέδιο Ανάπτυξης των Μεταλλείων Κασσάνδρας κατατέθηκε στα συναρμόδια υπουργεία τους πρώτους μήνες του 2007. Έχει ήδη εγκριθεί από το υπουργείο Ανάπτυξης και πιθανώς και από άλλα υπουργεία, όμως έχει «κολλήσει» στο υπουργείο Πολιτισμού. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία (Ν. 3010/2002), σε αυτό το στάδιο δεν προβλέπεται ούτε γνωμοδότηση της τοπικής κοινωνίας για το υπό έγκριση έργο, αλλά ούτε καν ενημέρωσή της.
Συγκεκριμένα στην ΠΠΕ της εταιρίας αναφέρεται ότι «όπως φαίνεται από τη μεταλλευτική δραστηριότητα, τα διαπιστωμένα κοιτάσματα στα Μεταλλεία Κασσάνδρας αποδίδουν συμπυκνώματα μολύβδου (Pb), ψευδαργύρου (Zn), χαλκού (Cu) και αρσενοπυρίτη με σημαντικές περιεκτικότητες χρυσού και αργύρου. Η εμπορική αξιολόγηση της πώλησης των συμπυκνωμάτων δείχνει εμφανώς μια πολύ μεγάλη προστιθέμενη αξία από την περαιτέρω καθετοποίηση μέσω μεταλλουργικής διαδικασίας, πέραν βεβαίως της στρατηγικής παραγωγής καθαρών μετάλλων που αποτελεί εθνική επιδίωξη».
«Kαθετοποίηση της παραγωγής» σημαίνει παραγωγή καθαρών μετάλλων από τη μεταλλουργική επεξεργασία των συμπυκνωμάτων, τα οποία μέχρι σήμερα πωλούνται στο εξωτερικό. Δηλαδή, θα έχουμε μεταλλουργία μολύβδου, ψευδαργύρου, χαλκού, χρυσού και αργύρου -τις βαρύτερες βιομηχανίες που υπάρχουν στον κόσμο – όλες συγκεντρωμένες στη Β. Χαλκιδική.
Εντύπωση προκαλεί και η μέθοδος εξόρυξης που προτείνεται από την εταιρία για το μεταλλείο της Ολυμπιάδας. Η επιλεχθείσα μέθοδος της «Ακαριαίας Τήξης» (flash smelting) της φινλανδικής εταιρίας Outokumpu χρησιμοποιείται διεθνώς σχεδόν αποκλειστικά στη μεταλλουργία του χαλκού και δευτερευόντως νικελίου, είναι δηλαδή ιδανική για μεταλλεύματα σαν τον χρυσούχο/χαλκούχο πορφύρη των Σκουριών. Ωστόσο, στο Επενδυτικό Σχέδιο της Ελληνικός Χρυσός προτείνεται η εφαρμογή της στους αρσενοπυρίτες της Ολυμπιάδας για την παραγωγή χρυσού, πράγμα που δεν έχει γίνει ποτέ σε βιομηχανική κλίμακα.
Η ίδια η εταιρία ομολογεί ότι «παρά τις δοκιμές που έχουν γίνει σε πιλοτική κλίμακα από την Outokumpu, είναι μια καινούργια τεχνολογία που απαιτεί περαιτέρω έρευνα και ανάπτυξη».
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι προηγούμενες εταιρίες ΜΕΤΒΑ και TVX, είχαν απορρίψει ολοκληρωτικά αυτή τη μέθοδο, καθώς λόγω της παραγόμενης αέριας ρύπανσης θεωρείται ακραία επιβλαβής.
Εκτός από τα «ευγενή» μέταλλα χρυσό και άργυρο, τα μεταλλεύματα της Χαλκιδικής περιέχουν θείο και αρσενικό σε πολύ υψηλές περιεκτικότητες -41% και 12% αντίστοιχα στο συμπύκνωμα αρσενοπυρίτη της Ολυμπιάδας-, μόλυβδο, ψευδάργυρο, σίδηρο, κάδμιο, μαγγάνιο, κοβάλτιο και άλλα βαρέα τοξικά μέταλλα, από την καύση τους θα παράγεται μια τεράστια ποικιλία αέριων και σωματιδιακών χημικών ενώσεων.
Καταπέλτης για την Ελληνικός Χρυσός η έκθεση του ΑΠΘ
Καταπέλτης για τις επεκτάσεις των μεταλλείων χρυσού μπορεί να θεωρηθεί η έκθεση του Συμβουλίου Περιβάλλοντος του ΑΠΘ που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «το προτεινόμενο επενδυτικό σχέδιο ανάπτυξης για τα Μεταλλεία Κασσάνδρας δεν είναι αειφόρο, αφού θα αλλάξει ριζικά τον χαρακτήρα της ευρύτερης περιοχής, η οποία διαθέτει πλούσιο και μοναδικό φυσικό περιβάλλον, αξιόλογο ιστορικό και πολιτισμικό τοπίο -οι αρχαιολογικοί χώροι, μάλιστα, περιλαμβάνουν και την γενέτειρα του Αριστοτέλη- και μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης του αγροτικού και του τουριστικού τομέα».
Πιο συγκεκριμένα, στην έκθεση του ΑΠΘ αναφέρονται επιπτώσεις: α) στο φυσικό περιβάλλον (περιοχή αρχέγονου δάσους με πολλά προστατευόμενα είδη), β) στους υδατικούς πόρους (ταπείνωση στάθμης του υπόγειου νερού, πιθανή ενίσχυση της έντασης και της επικινδυνότητας των πλημμυρικών φαινομένων, κίνδυνος ρύπανσης από τις πρόσθετες δραστηριότητες, ασαφής περιγραφή της διαδικασίας εισπίεσης του πλεονάζοντος νερού) και γ) στην ποιότητα του αέρα της ευρύτερης περιοχής (υψηλά επίπεδα σωματιδιακής ρύπανσης τα οποία σε πολλές περιπτώσεις θα υπερβαίνουν τα θεσπισμένα όρια για την προστασία της υγείας).
Σε τροχιά… κινητοποιήσεων οι κάτοικοι
Η διαβούλευση με την τοπική κοινωνία που είχε εξαγγείλει η κυβέρνηση έχει παγώσει, εδώ και περίπου δύο μήνες. Έπειτα από διαδοχικές λαϊκές συνελεύσεις οι επιτροπές κατοίκων της περιοχής, στις 13 Μαρτίου, διοργάνωσαν μεγάλο συλλαλητήριο στην Ιερισσό με τη συμμετοχή περισσοτέρων από 2.500 κατοίκων της Χαλκιδικής. Πλέον οι κάτοικοι ετοιμάζονται για νέο γύρω πιο δυναμικών κινητοποιήσεων, ενώ ήδη έχουν στηθεί τα πρώτα πρόχειρα «φυλάκια» στις περιοχές εξόρυξης, καθώς θεωρούν ότι πολύ σύντομα η εταιρία θα βάλει μπροστά τα έργα εκμετάλλευσης των μεταλλείων. Την ερχόμενη Τρίτη αντιπροσωπεία του ΣΥΡΙΖΑ με επικεφαλής των Αλέξη Τσίπρα θα βρεθεί στην περιοχή, σε εκδήλωση ενάντια στα μεταλλεία.
