Ποιος μπορεί να προεξοφλήσει το τέλος της πρωτοτυπίας; Του Γιάννη Σχίζα
Λέτε ο παραιτηθείς Πάπας Βενέδικτος να επηρεάστηκε από το προπέρσινο φιλμ του Νάνι Μορέτι (Habemus Papam = Έχουμε Πάπα!), που είχε σαν πρωταγωνιστή τον Μισέλ Πικολί; Τίποτε δεν μπορεί να αποκλεισθεί, από τη στιγμή που ο γερμανικής εθνικότητας Βενέδικτος – κατά κόσμον Γιόζεφ Ράτσιγκερ- έδωσε μια μάλλον ασαφή αιτιολογία για την παραίτησή του, όπως ήταν η προς αυτόν πρόσκληση του Θεού να «αφιερωθεί ακόμη περισσότερο στην προσευχή και στον πνευματικό στοχασμό»…
Πολλά ειπώθηκαν για σεξουαλικά ή άλλα σκάνδαλα ως υπόβαθρο της εθελούσιας αποχώρησης του Γιόζεφ Ράτσιγκερ από τον παπικό θρόνο και το αξίωμα του Pontifex Maximus – σύμφωνα με ένα ρωμαϊκό τίτλο που κληροδότησε ο εκάστοτε προκαθήμενος της Καθολικής Εκκλησίας από τον επικεφαλής της παλιάς πολυθεϊστικής θρησκείας. Ελάχιστα όμως ακούσθηκαν για μια πιθανή «ψυχολογική κόπωση» του Πάπα Βενέδικτου από την ανάγκη διεκπεραίωσης ενός ηγετικού ρόλου μεγάλων αξιώσεων: Εάν κάτι τέτοιο συνέβαινε, η ομοιότητα Βενέδικτου και Μισέλ Πικολί θα ήταν κραυγαλέα…
Ο Γάλλος ηθοποιός του Habemus Papam έπαιζε το ρόλο του Ποντίφικα που παθαίνει κρίση πανικού προ της επαφής του με το εκκλησιαστικό κοινό, για να το σκάσει στη συνέχεια από το κλοιό της επισημότητας και να αναζητήσει ή να συναντηθεί με απλές καταστάσεις ζωής, βιώνοντας σαν κοινός άνθρωπος τις χαρές και τις ελευθεριότητες της ανωνυμίας, απαλλαγμένος από τους περιορισμούς και το άγχος που συνεπάγεται ο εκκλησιαστικός του ρόλος. Στο έργο του Μορέτι υπήρχε ένας εκ των ένδον αντιηγετισμός, υπό τη μορφή της έκφρασης του κόστους που καταβάλλει εις βάρος της προσωπικής του ζωής μια «διασημότητα». Όμως αυτό το «ανωνυμίας εγκώμιον» που παρουσίασε ο Νάνι Μορέτι ελάχιστα προσέχθηκε από την κινηματογραφική κριτική, που έστρεψε την προσοχή της στην πρωτοτυπία μιας παραίτησης από το πιο περιζήτητο αξίωμα του δυτικού κόσμου. Εξάλλου ο ίδιος ο σκηνοθέτης του έργου, αν και έδειχνε τον μανδαρινισμό της Καθολικής Εκκλησίας, από την άλλη πλευρά λειτουργούσε εξωραϊστικά με το να υπογραμμίζει το αίσθημα ευθύνης που διακατείχε τα κορυφαία στελέχη της συγκεκριμένης εκκλησιαστικής οργάνωσης…
Μοναδική αλλά όχι η μοναδικότερη
Η παραίτηση του Πάπα Βενέδικτου ήταν μια μοναδική πράξη στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας. Όμως η ιστορία αυτή εμπεριείχε μια ακόμη πιο μοναδική πράξη, σύμφωνα με μια εικασία και μια διαδεδομένη πεποίθηση από τους μεσαιωνικούς χρόνους και εντεύθεν: Ήταν η υποτιθέμενη αναρρίχηση στον παπικό θρόνο της Πάπισσας Ιωάννας, σύμφωνα με το ερευνητικό «αντιμυθιστόρημα» του Εμμανουήλ Ροΐδη και τις απόψεις διαφόρων μελετητών. H Πάπισσα Ιωάννα του Ροΐδη , που δημοσιεύτηκε το 1866 ως «μεσαιωνική μελέτη» -κατά το χαρακτηρισμό του ίδιου του συγγραφέα- εξιστορούσε το βίο μίας γυναίκας που αναρριχήθηκε στη ρωμαιοκαθολική ιεραρχία και έφτασε στο αξίωμα του Πάπα την περίοδο 855-858, προσποιούμενη ότι ήταν άντρας.
Το συγκεκριμένο «μυθιστόρημα» ήθελε να είναι κάτι παραπάνω από μυθιστορία και γι’ αυτό το λόγο αφορίστηκε από την Εκκλησία της Ελλάδος ως «αντιχριστιανικόν και κακόηθες», ενώ ο ίδιος ο Ροΐδης διώχθηκε δικαστικά. Η ιστορική έρευνα περί της διαδοχής των ποντιφήκων στον 9ο αιώνα δεν απέδειξε την παρουσία κάποιου «περίεργου πάπα» στο πάνθεον των προκαθημένων του Καθολικισμού, όμως από την άλλη πλευρά, τους επόμενους 5 αιώνες υπήρξαν συγκεκριμένες μαρτυρίες περί ενός κανονικού «piassarhidium» του εκάστοτε εκλεγόμενου πάπα, με στόχο την επιβεβαίωση της αρρενωπότητάς του…
Η πρωτοτυπία ενός κινηματογραφικού πάπα που παραιτείται είναι αδιαμφισβήτητη, πολύ δε περισσότερο αδιαμφισβήτητη είναι η πρωτοτυπία ενός κανονικού πάπα παραιτούμενου…. Όμως, ουδείς μπορεί να προεξοφλήσει το τέλος της πρωτοτυπίας, γιατί κινδυνεύει να την «πατήσει» όπως αυτοί που προεξόφλησαν το «τέλος της ιστορίας»… Το ερώτημα που θα μπορούσε να τεθεί είναι: Ποια θα ήταν δυνατό να είναι η επόμενη πρωτοτυπία, όσον αφορά το συγκεκριμένο θεσμό; Η εκλογή ενός έγχρωμου ως πάπα; Η εκλογή μιας γυναίκας ως καρδιναλίου και ως πάπισσας στη συνέχεια; Η εκλογή ενός ομοφυλόφιλου, η εκλογή πέραν του κονγκλαβίου των καρδιναλίων, με διεθνή ψηφοφορία ή με «χτυπήματα» στο Διαδίκτυο;
Συντηρητικός γενετικός κώδικας
Μακροχρονίως μπορεί να γίνει το οτιδήποτε, εκτός από την υπέρβαση του ίδιου του γενετικού κώδικα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας – ως οργάνωσης που δρα μέσα στο πλαίσιο του πολιτικού κατεστημένου. Χωρίς να θέλω να απαλλάξω την Ορθοδοξία από ανάλογες λειτουργίες, θα προσέφευγα σε μια παράγραφο του λόγου του αρχιμανδρίτη κ. Αγγελόγλου, που εκφωνήθηκε στη μεγαλειώδη συγκέντρωση της 24ης Φεβρουαρίου εναντίον των χρυσωρυχείων της Χαλκιδικής:
Θέλω να πω πως μια Εκκλησία που ζει σε συνθήκες χρόνιας καθεστωτικής προσαρμογής, ελάχιστα αλλάζει τα πράγματα – εκτός αν βγει στο κλαρί και συγκρουσθεί με την εξουσία. Και επειδή αυτό το τελευταίο είναι κάτι το εξωφρενικά πρωτότυπο στη περίπτωση του Ρωμαιοκαθολικισμού, δικαιούμαστε να λέμε: Είτε Habemus είτε δεν Habemus Papam, το ίδιο κάνει…
