Της Γιάννας Γιαννουλοπούλου. Τα δύο μεγαλύτερα πανεπιστημιακά ιδρύματα της Αθήνας, το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Μετσόβιο Πολυτεχνείο βρίσκονται από την αρχή του ακαδημαϊκού έτους σε έκτακτη κατάσταση.
Η απόφαση του Υπουργείου Παιδείας να θέσει σε διαθεσιμότητα 1.349 διοικητικούς υπαλλήλους από τα οκτώ μεγάλα πανεπιστήμια της χώρας (και από αυτούς 498 από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και 399 από το ΕΜΠ) οδηγεί τους εργαζόμενους διοικητικούς υπάλληλους αλλά και τους διδάσκοντες σε πολυήμερες απεργίες και τις Συγκλήτους σε αναστολή λειτουργίας. Οι διοικήσεις των ιδρυμάτων προσέφυγαν στη δικαιοσύνη, ενώ το Υπουργείο στέλνει παραγγελία στους εισαγγελείς να φροντίσουν για την παροχή των στοιχείων των προς διαθεσιμότητα υπαλλήλων από τα «αυτοδιοίκητα» πανεπιστήμια.
Τι το πρωτότυπο; θα σκεφτεί ο αναγνώστης. Έτσι δεν «διατέθηκαν» οι εκπαιδευτικοί από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση το καλοκαίρι, έτσι δεν συμπληρώνονται οι λίστες των «διαθέσιμων» και «μετακινούμενων» από όλο το Δημόσιο; Έτσι δεν βγαίνουν κάθε μέρα στην ανεργία χιλιάδες άνθρωποι από τον ιδιωτικό τομέα; Βεβαίως, έτσι και ίσως χειρότερα, μιας και οι εργαζόμενοι στα πανεπιστήμια τουλάχιστον αντιστέκονται εδώ και ένα μήνα και είδαν και το θέμα τους να γίνεται αντικείμενο ερώτησης στη Βουλή.
Μια από τις ιδιαίτερες διαστάσεις των αντιδράσεων στους εκπαιδευτικούς χώρους –και κυρίως στο πανεπιστήμιο– είναι το γεγονός ότι σε αυτούς ζουν και σπουδάζουν οι νέοι και οι νέες αυτής της χώρας. Διακρίνουμε, επομένως, στην πολιτική συμπεριφορά των νέων ανθρώπων τάσεις χαρακτηριστικές της δυναμικής της ελληνικής κοινωνίας. Θα ήταν εύκολο και απλώς περιγραφικό να πούμε ότι οι φοιτητές απουσιάζουν από την εν εξελίξει αναταραχή των πανεπιστημίων. Ένα μόνο μικρό κομμάτι τους –από τις πολιτικές παρατάξεις της αριστεράς– είναι ενεργό και εκδηλώνει την συμπαράστασή του. Ο «μέσος φοιτητής» ανησυχεί για την εξεταστική που χάνεται, για το πότε θα αρχίσει το εξάμηνο. Ένα, επίσης, μικρό κομμάτι εκδηλώνει απόψεις ακόμα πιο αρνητικές του τύπου «ας απολυθούν και κάποιοι αργόσχολοι».
Αυτό, επομένως, που αξίζει να διακρίνουμε και σε αυτό να εμβαθύνουμε είναι η πολιτική συμπεριφορά του «μέσου συμπολίτη» μας που διαμαρτύρεται εντόνως όταν θίγεται άμεσα (και ελάχιστα όταν θίγονται άλλοι άμεσα). Η τέτοια πολιτική συμπεριφορά απηχεί πολύ πιο στοιχειακές και συστατικές της συνείδησης στάσεις. Διαμορφώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες από μια πληθώρα παραγόντων (ιδεολογικών, πολιτικών, συνδικαλιστικών κ.λπ.) και οι νέοι άνθρωποι είναι ικανοποιητικοί φορείς του.
Εάν έπρεπε με μια λέξη να περιγράψουμε τη στάση των νέων –αλλά και πολλών από τους μεγαλύτερους– μπροστά σε κινητοποιήσεις που διαταράσσουν την κατ’ ευφημισμόν «κανονικότητα» στους εκπαιδευτικούς χώρους, η λέξη θα ήταν αμηχανία.
«Ναι, οι καθηγητές της μέσης εκπαίδευσης είχαν δίκιο, οι υπάλληλοι των πανεπιστημίων έχουν δίκιο, ναι η χώρα καταστρέφεται, αλλά τι να κάνουμε; Πώς θα διατηρήσουμε έστω μια στοιχειώδη λειτουργία; Ποιος μπορεί να αποτρέψει τις μοιραίες εξελίξεις;» αναρωτιούνται οι καλοπροαίρετοι άνθρωποι.
Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δεν μπορεί να είναι μόνο οι ορθοί συνδικαλιστικοί χειρισμοί που δεν προκαλούν αντιδράσεις, δεν μπορεί να είναι η ανάθεση των λύσεων στην κυβερνητική αλλαγή. Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα προϋποθέτουν συνολικότερες προτάσεις. Και εδώ βρίσκεται η κεφαλαιώδης δυσκολία όλων των επιμέρους κοινωνικών αντιστάσεων στην παρούσα συγκυρία: είναι υποχρεωμένες να παραγάγουν πολιτική πρόταση (για την παιδεία, για την υγεία, για τη χώρα τελικά), χωρίς τη θαλπωρή των πολιτικών φορέων και των ολοκληρωμένων προτάσεών τους.
Σε αυτήν την κατεύθυνση ο κριτικός λόγος της επιστήμης είναι απαραίτητος, κυρίως γιατί μπορεί να εμποδίσει τη διάρρηξη του κοινωνικού ιστού και να συμβάλει σε μια νέα εξανθρωπιστική καθολικότητα, όχι οπωσδήποτε, όχι απροϋπόθετα.
Αλλά όσοι υπερασπιζόμαστε το δημόσιο πανεπιστήμιο, υπηρετούμε αυτήν την δυνατότητα. Γι’ αυτό υπερασπιζόμαστε το πανεπιστήμιο και τους ανθρώπους του, από τις αίθουσες, τις βιβλιοθήκες και τα εργαστήρια ως τις τεχνικές υπηρεσίες και τα θυρωρεία!
* Η Γιάννα Γιαννουλοπούλου διδάσκει Γλωσσολογία
στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών
