«Θα έχεις γνώμη για όλα, θα ρωτάμε εμείς» Δ. Τσακνής 1991. Του Δημήτρη Υφαντή.
Ο υπ. Εσωτερικών, Χ. Καστανίδης, ανακοίνωσε την κυβερνητική πρόθεση να προχωρήσει σε εκτελεστικό νόμο της συνταγματικής διάταξης, για τη διενέργεια δημοψηφισμάτων. Πρόκειται να θεσπιστούν δύο διαφορετικές εκδοχές προσφυγής στη λαϊκή ψήφο. Η πρώτη αφορά «εθνικό θέμα», μπορεί στην έννοια να περιλαμβάνεται μείζον κοινωνικό, οικονομικό ή πολιτικό ζήτημα, αλλά αποκλείεται το αντικείμενο της δημοσιονομικής πολιτικής. Ποιος έχει την πρωτοβουλία εκκίνησης της διαδικασίας; Η εκάστοτε κυβέρνηση! Είναι δεσμευτικό το αποτέλεσμα της λαϊκής ετυμηγορίας; Όχι, βέβαια! Στη δεύτερη κατηγορία προβλέπεται η προσφυγή για ήδη ψηφισμένο νόμο. Σε αυτή την περίπτωση το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι δεσμευτικό. Αλλά πώς μπορεί αυτό να προκληθεί; Με την αίτηση των 2/5 της Βουλής και την υπερψήφιση από τα… 3/5 της Βουλής. Τέτοιοι όροι, πρακτικά, ακυρώνουν όλη τη διαδικασία. Δεν αντέχουν όλα αυτά, ούτε στην πιο επιπόλαια κριτική. Ο χειρισμός είναι εξόφθαλμος. Το ότι επιλέχθηκε ως τίτλος του εγχειρήματος το «Συμμετοχική και Άμεση Δημοκρατία», είναι τόσο γκροτέσκο, όσο και το περιεχόμενο των εξαγγελιών. Έχουν ανάγει σε επιστήμη την παραχάραξη.
Στην προηγούμενη φάση ο Γ. Παπανδρέου είχε, σε ένα βαθμό, κατορθώσει να πολώσει τις πολιτικές εξελίξεις γύρω από το μοτίβο της «συναίνεσης» και της «εθνικής σωτηρίας» με τις αντιπολιτευόμενες δυνάμεις να αρκούνται σε αμήχανες καταγγελίες. Ήταν το λαϊκό ξέσπασμα των πλατειών και το φιάσκο του Μνημονίου, που ανέτρεψαν το σκηνικό και κλόνισαν το σύστημα τρόικα-αγορές-κυβέρνηση. Σήμερα η κυβερνητική «επανεκκίνηση» αναζητά εργαλεία νομιμοποίησης, ενώ συναντά και πάλι μία αναιμική αντίδραση. Είναι δυνατόν να αφεθεί ανενόχλητη να οργανώσει τα βήματα και τις μεθοδεύσεις που θα τη φέρουν σε θέση πρωτοβουλίας, να θέτει διλήμματα και όρους; Και καλά, η πλευρά Σαμαρά ορίζει τη στάση της με βάση σχεδιασμούς συμμετοχής της, πλέον, από ενισχυμένες θέσεις στο επόμενο κυβερνητικό σχήμα διεκπεραίωσης του νέου Μνημονίου της τριακονταετίας. Αλλά η Αριστερά; Εδώ απαιτούνται άλλα αντανακλαστικά πολιτικής ουσίας και ταχύτητας στην αντίδραση.
Τα δημοψηφίσματα, βεβαίως, μπορούν να αποτελέσουν στοιχείο Άμεσης Δημοκρατίας και λαϊκής συμμετοχής. Αλλά υφίστανται δύο αυτονόητες προϋποθέσεις, αν μιλάμε για Δημοκρατία και όχι για καθεστώς υπηκόων αυτιστικής συμμετοχής, στα παραγγέλματα της κυβερνητικής εξουσίας. Ποιος έχει την πρωτοβουλία; Η απάντηση είναι μία: ο λαός μέσα από τα κινήματα, με τη συλλογή υπογραφών. Και ποιες οι συνέπειες; Δεσμευτικότητα και ως προς την υλοποίηση του δημοψηφίσματος και ως προς τα αποτελέσματα. Υπάρχουν ζωντανά, πρόσφατα, τρανταχτά παραδείγματα. Τα δημοψηφίσματα για το Σύμφωνο του Μάαστριχτ και το Ευρωσύνταγμα, όπως και η απόρριψη από το λαό της Ισλανδίας του καταστροφικού δρόμου της σωτηρίας των τοκογλύφων, που αλυσοδένει τους λαούς της Ε.Ε.
Να το τερατώδες κουκούλωμα που επιδιώκουν. Θα ρωτάνε μόνο αυτοί. Κι αν για αυτά τα ερωτήματα-παγίδα η λαϊκή γνώμη δεν θα είναι της «στρατιωτικής πειθαρχίας», που διέταξε ο Βενιζέλος, τότε με το νόμο δεν θα λαμβάνεται υπ’ όψιν. Δεν θα ρωτήσουν, βέβαια, ούτε για το νέο Μνημόνιο, ούτε για το ολέθριο Σύμφωνο για το ευρώ.
Μέσω δημοψηφισμάτων θα θωρακίσουν ένα αυταρχικό πολιτικό καθεστώς με συγκεντρωτικό εκλογικό νόμο και βουλευτές στρατιωτάκια της διαπλοκής, ενώ θα βιάσουν το Σύνταγμα, καταργώντας τη δημόσια Παιδεία, την περιβαλλοντική προστασία και τη μονιμότητα των εργαζόμενων στο δημόσιο τομέα. Θα έχουν κερδίσει πολύτιμο πολιτικό χρόνο, θα έχουν μετατοπίσει το κέντρο της αντιπαράθεσης και θα έχουν υποκλέψει την ανοχή μίας μερίδας της κοινωνίας, μέσω του διχαστικού αυτοματισμού.
Αυτά σκαρφίζονται και ονειρεύονται στην κυβέρνηση. Ο εκτελεστικός νόμος για τα δημοψηφίσματα αδειάζει τη δημοκρατία, απειλεί την κοινωνία, θα χρησιμοποιηθεί σε βρόμικους σχεδιασμούς επιβίωσης μιας επικίνδυνης κυβέρνησης. Είναι εκτελεστικός νόμος προώθησης των «μεγάλων αλλαγών», που διαφημίζει ο Παπανδρέου, όσα ανέλαβε ως αντιπαροχή της επαχθούς συμφωνίας των Βρυξελλών. Η θέση του είναι στα σκουπίδια, το συντομότερο δυνατόν, μαζί με τους εμπνευστές του.
