Ο ασταθής «γάμος από συμφέρον» μεταξύ Κίνας και Ρωσίας
Οι κινεζικοί Global Times σημείωναν πρόσφατα ότι «Κίνα και Ρωσία είναι στρατηγικοί εταίροι, αλλά συγκρούσεις ή ακόμη και αντιπαραθέσεις είναι αναπόφευκτες»…
Η αμερικανική στρατηγική αποτροπής σύμπηξης ανταγωνιστικού άξονα από άλλες παγκόσμιες δυνάμεις, ως κεντρικό στοιχείο της πολιτικής των ΗΠΑ, ανησυχεί σήμερα λιγότερο για τον υποτιθέμενο άξονα Κίνας και Ρωσίας απ’ ό,τι πριν από μια δεκαετία. Η ενδυνάμωση τόσο της Ρωσίας και πολύ περισσότερο της Κίνας και η ταυτόχρονη αποδυνάμωση των ΗΠΑ ενισχύει τις φυγόκεντρες τάσεις στις σχέσεις των δυο ασιατικών γιγάντων. Έτσι ή αλλιώς, ο μεταξύ τους άξονας δεν υπήρξε ποτέ συντελεσμένη πραγματικότητα και η επιθυμία τρίτων για αναβίωση της αδελφικής σχέσης της δεκαετίας του ’50 δεν έχει βάση, όπως δεν προμηνύεται και αναβίωση της εχθρότητας της δεκαετίας του ’60.
Μέσα σε τριάντα χρόνια το κινεζικό ΑΕΠ εκτινάχτηκε από το 40% του ΑΕΠ της τότε Σοβιετικής Ρωσίας στο υπερ-τετραπλάσιό του. Ο στρατιωτικός προϋπολογισμός της Κίνας είναι σήμερα ο δεύτερος στον κόσμο, μακράν μπροστά από τον πέμπτο στη σειρά της πάλαι ποτέ ρωσικής υπερδύναμης. Στην ετεροβαρή υπέρ του Πεκίνου σχέση προς την οποία τείνουν τα πράγματα, όσο περισσότερο πλησιάζουν οι δύο γίγαντες τόσο μεγαλώνει το πλεονέκτημα του ισχυρότερου. Αντίθετα, η αξιοποίηση των ευκαιριών του τριγώνου ΗΠΑ – Κίνα – Ρωσία εξισορροπεί σε ένα βαθμό τέτοια πλεονεκτήματα, προς μεγάλη τέρψη βέβαια της Ουάσιγκτον.
Δεν είναι μόνο η Κίνα που έχει καταστήσει έντονη την παρουσία της στην περιφέρειά της – εν μέσω επιδιώξεων περικύκλωσης από τις ΗΠΑ. Η Ρωσία προσανατολίζεται, και κάνει βήματα σε αυτή την κατεύθυνση, να αποτελέσει μια δύναμη όχι μόνο της Ευρασίας αλλά και του Ειρηνικού. Η όξυνση των αντιθέσεων ΗΠΑ-Κίνας στην περιοχή και ο δυνητικός ρόλος που ανοίγεται για τη Ρωσία, που το βάρος της μπορεί να γείρει πλάστιγγες, είναι ένα ακόμη κίνητρο.
Η δεκαετία του ’70 απ’ την ανάποδη
Η Μόσχα έλαμψε διά της διπλωματικής ψυχρότητάς της στις τρέχουσες διενέξεις του Πεκίνου στις θάλασσες της Κίνας. Εν μέσω της επιδείνωσης των σχέσεων Κίνας-Ιαπωνίας φέτος, όπως και των σχέσεων της Κίνας με το Βιετνάμ, δεν πέρασαν απαρατήρητες από το Πεκίνο οι επισκέψεις του Βιετναμέζου Προέδρου και του Ιάπωνα υπουργού Εξωτερικών στη Μόσχα (παρά το αγκάθι με τις Νήσους Κουρίλες). Το Βιετνάμ παραμένει ο δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας ρωσικών όπλων, ενώ η Ρωσία ενδιαφέρεται να επιστρέψει στη ναυτική βάση του Κόλπου Καμ Ραν (κάτι που λογικά απασχολεί και τις ΗΠΑ). Η Ρωσία έχει βελτιώσει τις σχέσεις της και με τη Νότια Κορέα και έχουν αναθερμανθεί οι σχέσεις με την Ινδία, η οποία επίσης έχει σημαντικότερες σχέσεις με την Ουάσιγκτον παρά με το Πεκίνο. Κοντολογίς, έχουμε να κάνουμε με μια αντεστραμμένη επανάληψη της δεκαετίας του ’70 όπου ο ισχυρότερος τώρα είναι το Πεκίνο και όχι η Μόσχα και αυτός που γεωπολιτικά προσεγγίζει περισσότερο τις ΗΠΑ είναι η Μόσχα και όχι το Πεκίνο.
Ανάποδα, στη Μέση Ανατολή η Κίνα έχει κάνει επιλογές που τη φέρνουν κοντύτερα στις ΗΠΑ παρά το γεγονός ότι στοιχίζεται πίσω από τη Ρωσία στο ζήτημα της Συρίας, όπου δεν έχει ιδιαίτερα συμφέροντα πλην των επιπτώσεων που διακυβεύονται για το Ιράν (και γι’ αυτό θα περίμενε ίσως μια διαφορετική στάση της Μόσχας στην ανατολική Ασία). Τα στηρίγματα για τη Ρωσία στην περιοχή δεν είναι τα ίδια για την Κίνα, η οποία διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία και ήταν η πρώτη χώρα που επισκέφθηκε ο Μόρσι εκτός Μέσης Ανατολής, με την ανάληψη της προεδρίας της Αιγύπτου.
Διαφοροποιήσεις με δυναμική
Συνεπώς, γεγονός ότι η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εταίρος της Ρωσίας, με διαφορά από τη δεύτερη Γερμανία, η κοινή γλώσσα εναντίον των μονομερών ενεργειών και υπέρ της ακεραιότητας των χωρών στο διεθνές πεδίο, και κυρίως η σχετικά ενιαία στάση που κρατούν Κίνα και Ρωσία απέναντι στη Δύση για τα ζητήματα του Ιράν, της Βόρειας Κορέας και της Συρίας (δύο διπλά βέτο μέχρι τώρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ), δεν μπορούν να κρύψουν σημαντικές και με δυναμική διαφοροποιήσεις των πολιτικών τους, σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Η επί Μεντβέντεφ στροφή της Μόσχας σε περισσότερες επιμέρους συνεργασίες με τις ΗΠΑ σε Αφγανιστάν και αλλού, δεν ήταν ζήτημα προσώπων και η ικανοποίηση του Πεκίνου που φημολογήθηκε για την επανεκλογή Πούτιν μάλλον «πάγωσε» την πρώτη κιόλας χρονιά της θητείας του.
Τα παραπάνω με κανένα τρόπο δεν σημαίνουν καλές σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας, όπου η «επανεκκίνηση» θεωρείται περίπου νεκρή και η τοποθέτηση Ρόμνεϊ για τη Μόσχα ως τον «μεγαλύτερο γεωπολιτικό εχθρό», δεν ήταν αβάσιμη. Οι προτεραιότητες της Μόσχας μακροπρόθεσμα μπορεί να κοιτούν στη μεγαλύτερη ενσωμάτωσή της στο Δυτικό κόσμο οικονομικά και πολιτικά, αλλά δεν θα υποταχθεί στην αμερικανική περικύκλωση ούτε θα εγκαταλείψει τα γεωπολιτικά της συμφέροντα που παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αντίρροπα με εκείνα των ΗΠΑ. Πέρα από επιθυμίες, η πραγματικότητα θα εξελιχθεί διαφορετικά από πολλά «φαίνεσθαι». Η Γερμανία, ειδικότερα, που έχει αναπτύξει τις σχέσεις της με Ρωσία και κυρίως με Κίνα, θα είναι ένας από τους παράγοντες που θα βαρύνουν στο πού θα πάνε τα πράγματα.
Γιώργος Τσίπρας
