Όσο αυξάνεται ο αριθμός των νεκρών και συνεχίζεται η καταστροφή του κοινωνικού ιστού, η συριακή τραγωδία αφορά όλο και περισσότερο την πτώση της ίδιας της Συρίας και του λαού της και όχι την πτώση του συριακού καθεστώτος…
Όλες οι αραβικές εξεγέρσεις είναι περίπλοκες, αλλά η περίπτωση της Συρίας είναι περισσότερο περίπλοκη, καθώς η χώρα βρίσκεται στην καρδιά διαφόρων ιστορικών αγώνων στην περιοχή: της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης, του αλληλένδετου ζητήματος της αντίστασης στον ιμπεριαλισμό, του περιφερειακού ανταγωνισμού της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ με το Ιράν, της ψυχρής έντασης μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, και της περίπτωσης της Χεζμπολάχ. Οι εντεινόμενοι περιφερειακοί θρησκευτικοί σεχταρισμοί προσθέτουν μια ακόμα διάσταση. Έτσι, η συριακή εξέγερση αποτελεί ταυτόχρονα μια τοπική, περιφερειακή και διεθνή υπόθεση. Στην περιπλοκότητα αυτή πρέπει να προστεθεί το γεγονός πως η πλειοψηφία των δυνάμεων που επιθυμούν την απομάκρυνση του συριακού καθεστώτος, ή το αντιπάλευαν μέχρι χτες, είναι δυνάμεις πολιτικά και οικονομικά κυρίαρχες στην περιοχή ή και διεθνώς (ΗΠΑ, Σαουδική Αραβία, Κατάρ και Ισραήλ μεταξύ άλλων). Αυτό σε αντίθεση με τις εξεγέρσεις στην Τυνησία, την Αίγυπτο, το Μπαχρέιν και την Υεμένη, οι οποίες ήταν κυρίως εσωτερικές υποθέσεις.
… Τρία θεμελιώδη αλληλένδετα και πεισματάρικα δεδομένα δίνουν ορμή στην εξέγερση και δεν μπορούμε να τα υπεραπλουστεύουμε ή να τα αγνοούμε, όποια κι αν είναι η πολιτική μας.
Η δικτατορία
Πρώτον, όταν αναλύουμε την κατάσταση στη Συρία δεν μπορούμε να θεωρούμε το Μάρτη 2011 ως σημείο εκκίνησης των εξελίξεων. Είμαστε μάρτυρες μιας αντιπολίτευσης ενάντια σε δεκαετίες δικτατορίας στη Συρία, ανεξάρτητα από τις στροφές, τα ζιγκ-ζαγκ, την αλλοίωση της εξέγερσης. Με άλλα λόγια, οι αμαρτίες του συριακού καθεστώτος –ενάντια στην πλειοψηφία των Σύρων- προηγούνται, αν θέλουμε να κατανοήσουμε τις εξελίξεις. Όταν ορισμένοι επιχειρηματολογούν ή γράφουν για τη Συρία, ακόμη και από συνιστώσες της αντιπολίτευσης, συνηθίζουν να υπερεκτιμούν την μετά το Μάρτιο του 2011 περίοδο σε βάρος των προηγούμενων δεκαετιών. Όταν δεν παίρνεις υπόψη σου την περίοδο πριν το Μάρτιο του 2011 αδυνατείς να κατανοήσεις για ποιο λόγο το συριακό καθεστώς έχασε μετά το Μάρτιο του 2011 την ικανότητα να κυβερνά τη Συρία, όποιος και αν είναι ο ιδεολογικός/πολιτικός σου προσανατολισμός. Επίσης, πολλοί από όσους στηρίζουν το σημερινό στάτους κβο (π.χ. μειονότητες) έχουν τους λόγους τους, που οι πιο σημαντικοί δεν έχουν σχέση με το χαρακτήρα του καθεστώτος. Αντίθετα, σχετίζονται με την προστασία, την επιβίωση και το ένστικτο.
Η ύποπτη αντιπολίτευση
Το δεύτερο πεισματάρικο γεγονός είναι ότι, εδώ και ένα διάστημα, δεν μπορούμε να παίρνουμε πλέον ως δεδομένο την εξέγερση. Δεν έχουμε πλέον μπροστά μας ένα ξεκάθαρο γεγονός όπου ένα ανεξάρτητο δημοκρατικό κίνημα αντιμετωπίζει μια δικτατορία. Αν και το δεύτερο ισχύει, το πρώτο δεν ισχύει. Η εξάρτηση, η αδυναμία και η πολυδιάσπαση της ιδιαίτερα εξωτερικής αντιπολίτευσης και των συνεργατών της στο εσωτερικό είναι πλέον φανερά στον καθένα. Από το καλοκαίρι του 2011, η σύγκρουση αυτή έχει εξελιχθεί σε έναν πόλεμο θέσεων στον οποίο η ηθική ανωτερότητα της αντιπολίτευσης έχει τρωθεί σημαντικά ως αποτέλεσμα ορισμένων τακτικών της και των σχέσεών της με το εξωτερικό. Με άλλα λόγια, έχει προσπεράσει το σημείο στο οποίο η αντιπολίτευση μπορεί να βασίζεται στο απλό γεγονός ότι αντιμάχεται μια δικτατορία. Εκείνοι που μιλούν για την εξέγερση στη Συρία –και είναι πολλοί αυτοί- σαν να είχαν παγώσει στο χρόνο οι πρώτες μέρες της εξέγερσης, μιλούν για έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια. Καλόπιστοι παρατηρητές και συμμετέχοντες μπορούν να διαφωνούν στο κατά πόσον πολλά μέρη της αντιπολίτευσης έχουν στιγματιστεί από τακτικές και συμπεριφορές ανάλογες με αυτές που χαρακτηρίζουν το καθεστώς, αλλά είναι δύσκολο να αρνηθείς το γεγονός ότι η μάχη, κατά ένα μέρος και όχι στο σύνολο, έχει πέσει θύμα μιας πειρατείας από εξωγενείς παράγοντες, παίκτες και συναισθήματα, για σκοπούς που δεν υπηρετούν τα συμφέροντα και τους πόθους της πλειοψηφίας των Σύρων. Ακόμη κι έτσι, αυτό δεν σημαίνει πως μπορούμε να αποδεχτούμε μια επιστροφή στο προηγούμενο στάτους κβο. Ωστόσο, το δίλημμα που όλο και περισσότερο τίθεται σήμερα (δηλαδή ή το καθεστώς ή η από το εξωτερικό υποστηριζόμενη εξέγερση), είναι δύσκολο να το απορρίψεις στην πράξη – πρέπει όμως να το υπερβούμε.
… και οι υποστηρικτές τους
Το τρίτο πεισματάρικο γεγονός είναι ότι οι ξένοι υποστηρικτές της ανατροπής του καθεστώτος στη Συρία ήταν ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια προς ένα γνήσιο κίνημα για ένα καλύτερο μέλλον, εξαιτίας των κτηνωδών πολιτικών τους, της διπρόσωπης πολιτικής τους και των επιδόσεών τους στα ανθρώπινα δικαιώματα. Στους ξένους αυτούς παράγοντες ανήκουν η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, το Ισραήλ και οι ΗΠΑ. Από ειρωνεία της τύχης, το Ισραήλ εντάσσεται σε αυτό το γκρουπ λόγω συνάφειας, καθώς η επαμφοτερίζουσα στάση του μέχρι πρόσφατα σχετικά με την αλλαγή καθεστώτος στη Συρία το κρατούσε στο περιθώριο. (Η επαμφοτερίζουσα στάση οφείλεται στην επιθυμία για ένα «ισχυρό» καθεστώς που μπορεί να προστατεύει τα βόρεια σύνορά του όπως γινόταν από το σημερινό καθεστώς επί σαράντα χρόνια). Το τρίτο αυτό γεγονός μπετονάρει το δίπολο που αναφέρθηκε παραπάνω και προκαλεί αγανάχτηση σε όσους εντός και εκτός Συρίας δεν ικανοποιούνται από κανέναν πόλο.
Ορισμένοι μπορεί να ανταπαντήσουν: και τι λέτε για τους υποστηρικτές της Συρίας, τη Ρωσία, την Κίνα, το Ιράν, που δεν είναι δημοκράτες και έχουν τις δικές τους επιδόσεις κτηνωδίας και καταπίεσης; Ασφαλώς. Ωστόσο, αυτές οι χώρες δεν επιζητούν την αλλαγή του καθεστώτος και κανείς δεν ισχυρίζεται ότι το καθεστώς στη Συρία είναι δημοκρατικό ή επιζητά τη δημοκρατία λόγω της σχέσης του με αυτές τις μη-δημοκρατικές χώρες. Επιπλέον, η δημοκρατία είναι μόνον ένας από τους παράγοντες σε αυτή τη σύγκρουση. Υπάρχουν περισσότερο κομβικά/υπαρξιακά ζητήματα στην περιοχή ως σύνολο, και είναι αυτά που τροφοδοτούν τις κυρίαρχες συγκρούσεις από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (π.χ. η αραβο-ισραηλινή σύγκρουση και η παγίωση του ισραηλινού Απαρτχάιντ με ισχυρή υποστήριξη, και η επικράτηση διαφόρων παραλλαγών νεοφιλελεύθερων πολιτικών που έχουν μεγαλώσει τις ανισότητες, την εκμετάλλευση και αποσταθεροποίηση).
